Бу күннэргэ нэһилиэкпит олохтоохторо, биир дойдулаахтарбыт араас республикатааҕы, улуустааҕы конкурстарга кыттан ситиһиилэннилэр. Ол курдук  республикатааҕы "Сыл аҕата" конкурс улуустааҕы этабыгар, нэһилиэкпит олохтооҕо, эдэр аҕа Петр Бабиченко "Саамай талааннаах аҕа" анал аат кыайыылааҕынан буолла. 

"Үрүҥ торуоска" ыйынньык чэрчитинэн республикатааҕы көрбөттөр анал библиотекалара ыыппыт "Музыкальная дорожка" ырыа конкурсугар "Авторскай ырыа" анал ааты Сардаана Окоемова ылары ситистэ, кыыспытын үрдүк кыайыытынан эҕэрдэлиибит. 

Бу бүгүн үөрүүлээх сонун кэллэ. Дьокуускайдааҕы "Арчы Дьиэтэ" духуобунай култуура киинэ, Дьокуускай куорат "Уокуруктааҕы норуот айымньытын киинэ" тэрийиилэринэн "Үс саха төрүөҕэр" П.А.Ойуунускай айымньыларынан уус-уран ааҕыыга куйаар ситиминэн ыытыллыбыт күрэххэ "Сыккыс" түмсүүлэр  "Былааһы Сэбиэккэ" хоһоонун ааҕан  1Үрдэл үрдүк аатын ыллылар. Кинилэри бэлэмнээн, күрэххэ кытыннарда Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотекатын сэбиэдиссэйэ Лена Пономарева. "Сыккыстарга" истиҥ эҕэрдэ. 

Инникитин даҕаны нэһилиэкпит олохтоохторо көхтөөхтүк кыттан, талааҥҥытын таһаара, киэҥ эйгэҕэ биллэрэ, сэҥээрдэ туруҥ диэн баҕа санаабытын этэбит.

Бүгүн, о.э. сэтинньи 11 күнүгэр "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтигэр, улуус директордарын Сүбэ мунньаҕа ыытылынна. Мунньаҕы улуус культураҕа салаатын салайааччытын солбуйааччы Айталина Михайловна Смирникова саҥа үлэлии кэлбит норуот айымньыларын Дьиэтин  директордарыгар, специалистарыгар эҕэрдэ суруктары, бэлэхтэри туттарыыттан саҕалаата. Билиҥҥи туругунан норуот айымньыларын Дьиэлэрэ QR-кодунан  көрөөччү саалатын 50% толору көрөөччүлээх кэнсиэртэр, куруһуоктар, түмсүүлэр 15 киһилээх үлэлииллэригэр өрөспүүбүлүкэбит Ил Дарханын ыйааҕа тахсыбытын туһунан иһитиннэрэн, бу ыйаахха олоҕуран үлэлиирбитигэр эттэ. 

М.И. Васильева буолаары турар дьаһалларынан "Талба талааннар" куруһуоктар, түмсүүлэр күннэрэ сэтинньи 23 күнүттэн ахсынньы 1 күнүгэр диэри декада былааннанан ыытылларын иһитиннэрдэ, Чурапчытааҕы П.М. Решетников аатынан народнай театр режиссера И.Бушков ахсынньы 2 күнүгэр "Хомуһун" улуустааҕы уус-уран театральнай коллективтар икки ардыларыгар ыытыллар күрэх балаһыанньатын билиһиннэрдэ. Бу сылга Сылан, Арыылаах нэһилиэктэригэр кулууп Дьиэлэрэ тэриллибит үбүлүөйдээх дьаһалларга былааннарын кэпсээтилэр. Ити курдук ирэ-хоро кэпсэтиһэн, үлэни быһаарсан тарҕастыбыт.

Сахабыт сирин уонна Россия Ийэлэрин күнүгэр аналлаах "Ийэбинээн бииргэ" талба талааннары көрүү күрэҕэр, биһиги нэһилиэктэн эдэр ийэ Саргылана Бабиченко кыргыттарынаан Евалыын, Эллалыын уонна эбэлэрэ Лена Александровналыын "Матренина подружки" үҥкүүнэн кыттан 2 миэстэ буоллулар. Үҥкүүнү Николай Суздалов туруорда, оператордарынан Ирина Гаврильева, Агаша Барашкова үлэлээтилэр. Онон, бүтүн хамаанданан үрдүк ситиһиилэммиккитинэн эҕэрдэлиибит.

Талба талааннар күрэхтэрин Саха Өрөпүүбүлүкэтин үлэҕэ уонна социальнай сайдыыга министерствота, "Кыайыы" социальнай көмө ресурснай киинэ, "Дьокуускай куорат дьахталларын лигата" тэрийиилэринэн ыытылынна.   

Алтынньы 19 күнүгэр республикатааҕы "Палитра фольклора" диэн ааттаах оҕо фестивала ыытыллыбыта. Манна "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Оторой - моторой" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө "Хантан хааннаах, кимтэн кииннээх Кытаанахтарбытый?" диэн төрүттэрбит тустарынан кэпсиир чабырҕаҕынан кыттан, бэйэлэрин бөлөхтөрүгэр Иккис истиэпэннээх лауреат үрдүк аатын ылбыттара. Оҕолорбутун үрдүк ситиһиигитинэн эҕэрдэлиибит. 

Бүгүн, Чурапчы улууһун культуратын үлэһиттэрин күһүҥҥү мунньаҕа онлайн форматынан ыытылынна. Темата: " Траектория развития деятельности сферы культуры в новых условиях". Мунньахха кыттыыны ыллылар СӨ культураҕа уонна духуобунай сайдыыга министерствотыттан В.И.Моисеева, Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын Дьиэтин генеральнай директора С.С.Семенов, улуус культураҕа салаатын салайааччыта Д.Д.Попов. Модераторынан үлэлээтэ улуус культураҕа салайааччытын солбуйааччы А.М.Смирникова. Мунньахха А.А.Саввин аатынан  түмэл специалиһа С.Никонова, "Айылгы" НАДь техническэй салаа салайааччыта Г.Лыткин, кииннэмит библиотекаттан М.Н.Кузьмина үлэлэрин опыттарын, үлэ саҥа көрүҥүн кэпсээтилэр. "Культура" нацбырайыак кыайыылаахтара Төлөйдөөҕү библиотека, Мунхалов аатынан хартыына галереята  бырайыактарын кэпсээтилэр. Улуус культуратын ветераннара эдэр специалистары, үлэһиттэри саҥа үлэ сезонунан эҕэрдэлээтилэр.

Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ, Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай, В.С.Яковлев - Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатын библиотекаларын тэрийиилэринэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ийэлэрин күнүгэр аналлаах "Үс көлүөнэ үйэлээх ситимэ" хоһоон ааҕыытыгар уонна хаартыскаҕа түһүүгэ өрөспүүбүлүкэтээҕи кэтэхтэн аһаҕас күрэх кыайыылаахтарын уонна анал аат хаһаайыннарын билиһиннэрэбит

Анал ааттар:

"Көлүөнэ ытык киһитэ" - Анастасия Романовна Рахлеева. (Таатта Баайаҕа)

"Быстыбат ситим мичээрэ" - Дария Ивановна Васильева (Сунтаар, Кириэстээх)

"Кэскиллээх ситим" - Айта Илистярова III кылаас үөрэнээччитэ (Алдан, Хатыстыр)

"Биэс көлүөнэ - үйэлээх ситим"- Пермякова Екатерина Гаврильевна, Монастырева Жанна Петровна, Пермякова Людмила Михайловна, Федосеева Ольга, Скрябина Мичикуо (Чурапчы, Дириҥ)

"Өбүгэ быстыбат ситимэ" - Попова Роза Михайловна, Николаева Үүйэ Дмитриевна, Ксюша (Чурапчы, Хатылы)

"Сырдык иэйии ситимэ"- Диана Васильева (Чурапчы, Болтоҥо)

"Кыыс кэрэтэ- удьуор ситимэ"- Сардана Сергеевна Костромина (Өлүөхүмэ)

"Истиҥ ситим"- Тамара Пантелеевна Садовникова, Готовцева Туйаара Васильевна, Сайаана (Уус-Алдан, Кылайы)

"Кэрэ ситим" - Валентина Афанасьевна Козлова, Кривошапкина Марина Семеновна, Динара (Чурапчы, Хатылы)

"Алыптаах ситим" - Саргылана Иннокентьевна Соловьева, Мария Семеновна Кривошапкина, Анита (Чурапчы, Хатылы)

"Көлүөнэ иһирэх ситимэ" - Матрена Михайловна Нерлова, Лариса Васильевна Никифорова, Сааскыйаана

Хаартыскаҕа түһүү кыайыылаахтара

Үһүс миэстэ 

 Надежда Лаврична Хоютанова,  Наталья Михайловна Николаева, Христина (Чурапчы, Соловьев)

Горохова Евгения Ивановна (Чурапчы)

Иккис миэстэ - Любовь Ивановна Волкова (Уус- Алдан, Түүлээх)

Бастакы  миэстэ - Мария Афанасьевна Григорьева (Чурапчы, Болтоҥо)

Хоһоону уус - ураннык ааҕыы

Үһүс миэстэ 

Татариновтар дьиэ-кэргэттэрэ (Горнай, Бэрдьигэстээх)

Анисия Ивановна Илистярова (Алдан, Хатыстыр)

Иккис миэстэ - Туяра Егоровна Потапова (Чурапчы, Кытаанах)

Бастакы миэстэ - Евдокия Семеновна Сибирякова,  Сардана Родионовна Судинова, Снежана (Чурапчы, Хахыйах)

Муҥутуур кыайыылаах - Александра Васильевна Тимофеева, Саргылана Николаевна Саввинова, Айсара (Ньурба, Малдьаҕар)

Бары кыттааччыларбытыгар барҕа махтал, үйэттэн үйэҕэ көлүөнэҕит ситимэ быстыбатын, удьуоргут ууһаатын. 

В 1999 году по рекомендации ЮНЕСКО был организован День школьных библиотек. Цель проекта- привлечение общественности к сохранению и формированию литературных запасов библиотечных фондов школ. Спустя 6 лет Питер Дженко, глава международной ассоциации школьных библиотек утвердил праздник.

Биһиги, Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатыгар 1928-29 сылларга оскуола библиотеката үлэтин саҕалаабыта. 

1939-40 үөрэх дьылыгар Соловьев Н.С. директордыыр кэмигэр элбэх кинигэлээх оҕолорго аналлаах баай библиотека тэриллибитэ.

1950-51 үө.дь. бастыҥ ааҕааччыларынан бэлиэтэммиттэрэ Петров Сеня, 57 кинигэ 6845 страницаны ааҕан бастакы миэстэни ылбыта. Лонгинов Петя 36 кинигэни 5000 страницаны ааҕан иккис миэстэни ылбыта, Ермолаев Коля 30 кинигэни 4900 страницаны ааҕан үһүс миэстэ буолбута. 1954-55 сылларга библиотекарь Владимирова А.Е. тэрийиитинэн "Весенняя пора" ааҕааччылар конференциялара ыытыллыбыта. Конференция түмүгүнэн 1450 устуука кинигэ ааҕыллыбыта. Ермолаева Сусанна 5000 стр ааҕан "Бастыҥ ааҕааччы" аатын ылбыта. 1990-91 үө.дь. 7 кылаас оҕолоро саамай элбэх кинигэни уларсан аахпыттар. (кыл. сал. Габышева Фаина Егоровна) 1995-96 сылларга 5 кылаас (кыл.сал. Парфенова Елена Семеновна) инники күөҥҥэ тахсыбыт. 1996-97 сылга 25 кинигэни аахпыт начальнай кылаас оҕолоро "Бастыҥ ааҕааччы" аатын ылбыттар. 

Оскуола библиотекатыгар үлэлээбит библиотекарьдар

Владимирова Александра Елисеевна,Дьяконова Евдокия Ивановна

Захарова Клара Степановна, Барашкова Мотрена Ильнична

Попова Наталья Яковлевна,Попова Марфа Ефремовна

Пономарева Евдокия Васильевна, Ермолаева Дария Васильевна

Захарова Надежда Романовна, Иванова Ульяна Кэнчэриевна

Шепеткина Мария Степановна,Стручкова Анна Аркадьевна

Михайлова Екатерина Ивановна,Пономарева Ирина Ивановна

Анемподистова Маргарита Семеновна,Иванова Александра Сергеевна

Скрябина Наталья Павловна, Максимова Светлана Еремеевна

Коркина Феодосия Егоровна, Терютина Лена Степановна

Местникова Мотрена Павловна, Гаврильева Ирина Николаевна

Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ, Кытаанахтааҕы библиотека сэбиэдиссэйэ Мотрена Николаевна Захарова үлэлиир кэмнэригэр 2004 сылтан оскуола үөрэнээччилэригэр анаан улуустааҕы Культурологическай ааҕыы  тэрийэн ыытар. Культура үлэһиттэрин үйэтитэр сыаллаах ааҕыыга библиотекарь Анна Гаврильевна Пономарева, киномеханик Александра Дмитриевна Константинова, кулууп директора Николай Васильевич Захаров бириистэригэр, ону таһынан "Чөл олох" темаларыгар  ааҕыылар ыытыллыбыттара. Манна сүрүн күүс, тэрийээччи быһыытынан Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотекатын сэбиэдиссэйэ Лена Александровна Пономарева уонна оскула библиотекара Мотрена Павловна Местникова буолаллар.  

Билигин оскуола библиотекарынан үлэлиир коллегабытын, эдэр специалиһы Ирина Николаевнаны бүгүҥҥү Оскуола библиотекатын күнүнэн эҕэрдэлиибит. Таһаарыылаах, айымньылах үлэни баҕарабыт!

Информациялар тыа сирин модельнай бибилотекатыттан уонна оскуола историятын кэпсиир кинигэттэн ылылыннылар.  

Россия аҕаларын күнүн чэрчитинэн, алтынньы 23 күнүгэр "Аҕа үтүө сатабыла - дьиэ кэргэн бигэ туруга" элбэх уол оҕону үлэнэн ииппит, туруу үлэһит Петр Иванович Собакинныын, Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотекатын сэбиэдиссэйэ Лена Александровна Пономарева истиҥ сэһэргэһии биэриигэ көрүстэ. Евдокия Алексеевна, Петр Иванович Собакиттар дьиэ-кэргэттэрэ алта оҕону төрөтөн, иитэн-үөрэтэн, биэс уолаттара үлэни өрө тутан, ханнык да ыарахаттартан толлубакка, дьиҥ сахалыы өйүнэн олорорго, аҕалара тус бэйэтин холобурунан буолар.

Бүгүн, о.э. алтынньы 23 күнэ - Сахабыт сиригэр Ювелирнай уонна алмааһы кырыылыыр бырамыысыланнас күнэ. 2010 сыл муус устар 26 күнүгэр СР Бэрэсидьиэнэ "Идэлээх саҥа бырааһынньыгы олохтуур туһунан" 1905 нуемэрдээх Ыйаахха илии баттабыт. Бырааһынньык алтынньы 23 күнэ буолара быһаарыллыбыт, тоҕо диэтэххэ бу күн 1992 сыллаахха Сунтаар алмааһы кырыылыыр собуотугар Саха сирин историятыгар аан бастакы күн тааһа - алмаас кырыыламмыт. 0,546 караттаах алмаастан 0,27 караттаах дьэрэкээн бриллиант чочуллан тахсыбыт. Ювелирнай уонна алмааһы кырыылыыр бырамыысыланнас үлэһиттэрин күнүн олохтооһун тустаах салаа үлэһиттэригэр ытыктааһын уонна СР сайдыытыгар ювелир - кырыылыыр салаа дьоһун суолталааҕын билинии буолар.

Биһиги Далан аатынан художественнай-эстетическэй оскуолабыт 3 выпускниктара бу идэ5э - ювелир идэтин талан, үөрэнэн, анал идэлээх специалистар. Ол курдук Соркомов Иван - ХИФУ ИТФ сыаналаах таастар уонна металлар технологтара идэлээх, Дайаана Дьячковская - ХИФУ ФТИ  сыаналаах таастары уонна металлары тупсаран оҥорор технолог идэтин ылла, Айталина Гермогенова- ХИФУ ФТИ эмиэ бу идэҕэ үөрэнэн билигин ООО "Ломбард Золотник Плюс" тэрилтэҕэ товаровед- оценщигынан үлэлиир. Оҕолорбутун идэлээх күҥҥүтүнэн эҕэрдэлиибит. Таһаарыылаах, айымньылах үлэни, чэгиэн доруобуйаны баҕарабыт!

Россия Аҕаларын күнүгэр аналлаах "Аҕа - кэскил төрдө"  тэрээһиммитигэр эдэр ыал аҕалара Петр Бабиченко, Айтал Платонов, Степан Прохоров кыттыыны ыллылар. Биэс түһүмэхтээх биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһиигэ, күннээҕи түбүктэн быыс булан, сынньана, көрдөөх түһүмэхтэргэ көхтөөхтүк кытыннылар. Ол курдук 5 ойбон, эрийии, кыраҕы харах, шуруповертынан күрэхтэр түмүктэринэн Муҥутуур кыайыылааҕынан таҕыста Степан Прохоров уонна анал кубок хаһаайынынан буолла. Бүгүҥҥү сынньалаҥ киэһэбитигэр кыттыбыт аҕаларбыт кэлэр 2022 сыл халандаарын бэлэх туттулар.