х      х       х       х

Олохтоох көҕүлээһини өйүүр программа мунньаҕа биһиги нэһилиэкпитигэр сэтинньи 17 күнүгэр ыытылынна. Барыта 4 бырайыак: ититии систематын материалын ылыыга, ыһыахтыыр сири көһөрүү, кулууп өрөмүөнэ, ис суолу өрөмүөннээһин куоластааһыҥҥа турда. Өссө биир этиинэн нэһилиэннньэҕэ благоустройство киллэриитэ буолла.

6 киһи  нэһилиэнньэ олоҕун тупсарыыга үлэ барарын сэргээн тыл этэн, ититии систематын материалын ылыыга куоластыаҕыҥ диэн ыҥырдылар. Онон  хаалбыт 37 ыалга материал ылыытын бырайыагын сөбүлээн 100% куоластаатыбыт. 

                                                 х    х     х     х

Сэтинньи ый 25 күнүттэн республикабытыгар Олоҥхо декадата саҕаланар. Бу декаданы көрсө биһиги нэһилиэкпит олохтооҕо, республикаҕа биллэр олоҥхоһут, тойуксут, чабырҕаҕы толорооччу, Олоҥхоҕо Ил Дархан гранын кыайыылааҕа Сусанна Васильевна Лазарева олохтоох дьаһалта дьиэтигэр, нэһилиэк салайааччыларыгар Ойуунускай "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхотуттан Ахсыс ырыатын толордо. Истээччилэр нэһилиэкпит тэрилтэлэрин салайааччылара олус сэргээн, сэҥээрэн, сонурҕаан иһиттилэр. Бу дьаһалга бэлэмнэнэн  сандалыга арыылаах алаадьы, үөлүллүбүт убаһа этэ, быырпах  чахчы даҕаны олоҥхо киэһэтин ситэрэн биэрдилэр. Онтон Сусанна Васильевна   өссө биир ыалга олоҥхону толоруохтаах уонна Чурапчы тэрилтэтигэр, ыалга олоҥхо  ааҕыахтаах. Маннык тэрилтэҕэ, дьиэҕэ олоҥхо истиитэ биһиги нэһилиэккэ аан бастакытын тэрилиннэ, онон ким эмэ дьиэтигэр олорон олоҥхо истиэн баҕалаахтар "Түһүлгэ" НАДь үлэһиттэрин кытта билсиҥ. 

                                               х    х    х    х

Бу ый 24 күнүгэр киэһэ 19 чаастан "Түһүлгэ" НАДь "Кырыа кыһын сиэдэрэй симэҕэ" диэн ааттаах Чурапчы улууһун уран тарбахтаахтарын уонна норуот маастардарын быыстапкатын көрүү буолар. Быыстапкаҕа биһиги нэһилиэкпит "Уран" түмсүүтүн, биирдиилээн иистэнньэҥнэр, уустар оҥоһуктара барыта туруоҕа, онон кэрэни сэҥээрээччилэр кэлэн көрөргүтүгэр ыҥырабыт. Маны таһынан норуот ырыатыгар, үҥкүүгэ маастар кылаас бэриллэр баҕалаахтары барыгытын күүтэбит. 

Бу ааһан эрэр 2023 сылга, биһиги, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн 14 куруһуок, түмсүү 184 киһини хабан үлэлээтэ . Онтон 4  куруһуокка, түмсүүгэ  56 оҕо дьарыктанна. Сэтинньи 11 күнүгэр "Талба талааннар" куруһуоктар, түмсүүлэр күннэрин үгэс курдук нэһилиэкпитигэр отчуоттаан, кинилэр ситиһиилэрин, бастыҥнары бэлиэтээһин буолла. Ол курдук "Уран" уран тарбахтаахтар түмсүүлэрэ - салайааччы Евдокия Миронова. Улуустааҕы "Айхаллан, Чурапчы!" уус- уран фестивальга "Аас тэллэх" тигэн, улахан балл биэрдилэр. Манна сүрүн күүс буолбут ийэлэрбитигэр  туспа махтал. "Тоҕус томтор тойуга" Чурапчы улууһун республикатааҕы ыһыаҕар Е.Миронова сөрүөнэн, П.Монастырева туоһунан, саҥа саҕалааччы М.Пономарев мас оҥоһуктарынан  ситиһиилээхтик кытыннылар. Бары III дипломант аатын ыллылар. 

"Лыҥкынастар" оҕолорго, улахан дьоҥҥо хомус куруһуога. Салайааччы Варвара Турнина. Быйылгы сылга улахан ситиһиилэринэн уус-уран фестивальга Лауреат үрдүк аатын ылан, түмүктүүр Гала концертка кытыннылар. Оҕолор норуоттар икки ардыларынааҕы кэтэхтэн фольклорнай фестивальга, "Эркээни кустуга" конкурска Бастакы дипломант, республикатааҕы "Алаас оҕолоро" конкурска кыттыыны ыллыллар. 

"Сыккыс" доруобуйаларынан хааччахтаах дьон түмсүүтэ - салайааччы Ксения  Гоголева. Бу сыллар усталарыгар араас конкурстарга, көрүүлэргэ кыттан кыайыы өрөгөйүн биллилэр.  Ол курдук республикаҕа, улууска "Бастыҥ лидер" аатын ылбыттара. Сэтинньи 1 күнүгэр улууска ыытыллыбыт "Талба талааннар" күннэригэр "Сыккыстар" " Чурапчы улууһун айар коллектива" ааты ыллылар. 

"Кытаанах кыайардара" диэн ааттаах фольклорнай бөлөх быйыл саҥа тэриллэн үлэтин саҕалаата. Чурапчы ыһыаҕар чабырҕахсыттар конкурстарыгар кыттан "Биһирэбил" бириис ылан 5000 харчынан наҕараадаламмыттара, Өймөкөөҥҥө ыытыллыбыт  XVI Олоҥхо ыһыаҕар чабырҕаҕы толорон II миэстэ буолан 20.000 сертификаты ылбыттара. 

Онтон атын куруһуоктар, түмсүүлэр бэйэлэрин былааннарынан таһаарыылаахтык үлэлээтилэр, нэһилиэккэ ыытыллар араас дьаһалларга, кэнсиэртэргэ көхтөөхтүк кытыннылар. 

 Бу киэһэ, "Чурапчы улууһун сценатын ветерана" ааты ылан түөскэ анньыллар бэлиэнэн наҕараадаланна Надежда Дмитриевна Барашкова, улуустааҕы культура салаатын Грамотатынан "Сыккыстан"  Николай Суздалов, "Оторой-моторой" фольклорнай бөлөх улахан бөлөҕө, "Сыккыс" түмсүү" Чурапчы улууһун айар коллектива" свидетельствоны туттулар. Олохтоох дьаһалтабыт Грамотатынан куруһуоктарбыт, түмсүүлэрибит  бастыҥнара "Уран" түмсүүттэн Марфа Парфенова, "Иэйии" коллекционердар түмсүүлэриттэн Прасковья Новгородова, Прасковья Собакина, "Сыккыс" түмсүүттэн Александра Максимова, Анисия Барашкова, Гаврил Парфенов, "Түһүлгэ" НАДь Грамотатынан, сертификатынан  "Уран" түмсүүттэн Михаил Пономарев, Махтал суругунан 9 кылаас коллектива кыл сал Александра Борисова, "Аас тэллэх" тикпит ийэлэрбит Анастасия Винокурова, Анисия Дьяконова, Наталья Антонова, Акулина Владимирова, Тамара Неустроева, Агафья Барашкова, Айталина Потапова, түмсүүлэрбит, куруһуоктарбыт салайааччылара "Уран" Евдокия Миронова,  "Иэйии" Екатерина Андреева, "Лыҥкынастар" Варвара Турнина, "Сыккыс" Ксения Гоголева  Махтал суруктарынан наҕараадаланнылар. 

Бары куруһуоктарбыт, түмсүүлэрбит салайааччыларыгар, чилиэттэригэр норуот айымньыта сайдарыгар төһүү күүс, кэрэни айааччылар, тарҕатааччылар буоларгытынан барҕа махтал буолуохтун!

Чэгиэн- чэбдик сылдьан "Түһүлгэбитигэр" кэлэ туруҥ, бары түмсүүлээх, биир сомоҕо буолуоҕуҥ! 

"Бары биир Сомоҕо!" диэн ааттаах дьоро киэһэҕэ  "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ элбэх оҕону түмтэ. Ыаллыы сытар Арыылаах оскуолатыттан, бэйэбит оскуолабыт үрдүкү кылаастара, бу киэһэ Сомоҕолоһуу күнүгэр муһуннулар. 

Дьоро киэһэбит сэтинньи ый сиэрин- туомун толорууттан саҕаланна,  ый алгыһын түһэрдибит, арыылаах алаадьынан биэчэр кыттыылаахтарын айах  туттубут. 

Оҕолор хамаандаҕа арахсан  "Норуоттар доҕордоһуулара - бары биир сомоҕо!" күрэхтэһиигэ олус көхтөөхтүк кытыннылар. Кинилэргэ орто оскуолабыт  минньигэс астаах алаадьыта, фуршета тардылынна. 

Биэчэр доҕордоһуу оһуохайынан түмүктэннэ. Бу биэчэри оскуолабыт оҕо тэрилтэтин тэрийээччитэ Людмила Монастырева, "Түһүлгэ"НАДь специалистара Николай Суздалов, Альбина Лугинова тэрийэн ыыттылар. 

Бары бииргэ - биир сомоҕо!

2016 сыллаахха улууспут баһылыгын ыйааҕынан сэтинньи бастакы бээтинсэтин  куруһуоктар, түмсүүлэр күннэрин биллэрбитэ. Дьэ, онтон  ыла уулуустааҕы "Айылгы" НАДь, Чурапчыбыт бары нэһилиэктэрин норуот айымньыларын Дьиэлэрин иһинэн үлэлиир куруһуоктар, түмсүүлэр тоҕуоруһа мустан сарсыардаттан үлэ күөстүү оргуйар.

Сэтинньи 1 күнүгэр сарсыарда 10 чаастан  "Айылгы" үөһэ, аллараа этээһинэн нэһилиэктэр куруһуоктарын, түмсүүлэрин үлэлэрин көрдөрөр быыстапкалар, докумуоннар папкалара, уран уустар оҥорбут үлэлэрэ кэккэлээтилэр. Норуот айымньыларын Дьиэлэрин  үлэһиттэрэ хайдах туох үлэлээн, тугунан тыынан олороллоро дьэ манна ырылыччы көстөр. Нэһилиэккэ саамай көмөлөөх, көхтөөх дьоннорунан куруһуок, түмсүү чилиэттэрэ буолаллар. Ону сырдатан директордар, уус- уран салайааччылар комисия иннигэр үлэлэрин кэпсээтилэр. Үлэһиттэр бэйэ- бэйэлэриттэн опыт, санаа  атастаһан астыныы буолла. 11 чаастан бастыҥ үлэлээх куруһуок, түмсүү үлэтин презентациялаан, сценаҕа көмүскээһин буолла. Манна араас хайысхалаах, ситиһиилээх түмсүүлэргэ "Бастыҥ айар коллектив" аата иҥэриллэр. Ол курдук Алаҕардар үҥкүү, Мугудайдар, Сыланнар ВИА, Чурапчылар сөрүө, Хадаардар уруһуй, Хатылылар драма, Дириҥнэр сиэр- туом, Болтоҥолор чабырҕах, Мындаҕаайылар үҥкүү уо.д. ситиһиилээх куруһуоктарын билиһиннэрдилэр.  Биһиги кулууппут иһинэн барыта 14 куруһуок, түмсүү 184 киһини хабан үлэлиир. Олортон биир бастыҥнара "Сыккыс" доруобуйаларынан хааччахтаах дьон түмсүүтэ.  Бу туһунан салайааччы Ксения Гоголева кэпсээн көмүскээтэ. 

Күн иккис аҥарыгар фольклорга, үҥкүүгэ, уус-уран оҥоһуктарга маастар кылаастар ыытылыннылар. Киэһэ 19 чаастан "Талба талааннар" диэн ааттаах  улахан кэнсиэр тэрилиннэ. Бары норуот айымньыларын Дьиэлэрин куруһуоктарын чилиэннэрэ олус көхтөөхтүк кытыннылар. 

Сыл аайы маннык тэрээһини ыытар культурабыт салайааччыларыгар барҕа махтал буоллун! 

Ааспыт үйэ элбэх көлүөнэ ыччатын биир сомоҕо түмпүт албан ааттаах Комсомол быйыл тэриллибитэ 105 сылыгар аналлаах "Өлбөөдүйбэт өйдөбүл" комсомольскай тэрээһин "Түһүлгэ" НАДь урукку көлүөнэ комсомол ыччаттарын түмтэ. 

Биэчэр үөрүүлээх аһыллыытыгар аалай  кыһыл былааҕы тутан эдэр ыччаттар, оҕолор гимнастическай хамсаныылары оҥорон, барыбытын оҕо, эдэр сааспытыгар төнүннэрдилэр. Оччотооҕу кэмнэрдээҕи сценаттан түспэт "Тачанка" үҥкүүтэ, монтаж уоттаах - төлөннөөх комсомольскай сыллары санаттылар. 

1921 сыллаахха  Чурапчы оройуонун бастакы комсомолецтарыттан 9 эдэр дьон Кытаанахтар этилэр. Дьэ ол иһин, биһиги нэһилиэк дьоно - сэргэтэ, 9 бастакы комсомолецтарбытын чиэстээн, сылын аайы кинилэри ахтабыт- саныыбыт, киэн туттан үүнэр көлүөнэбитигэр кэпсиибит, билиһиннэрэбит. 

Аҕа дойду сэриитин  иннинэ нэһилиэкпитигэр 9 колхоз баара, быйыл бу колхозпут чилиэннэрин сыдьааннара "Эн Комсомол - мин дьолум" диэн ааттаах комсомол историятыгар аналлаах Өркөн өй күрэҕэр кытыннылар. Ол курдук Танда- Бахсы нэһилиэгиттэн"Каганович", "Кыһыл Танда", Кытаанахтан "Ярославскай", "Эдэр ыччат", "Кыһыл сэрииһит", "Бойобуой"  колхозтар оҕолоро, сиэттэрэ колхозтар ааттарын тутан парадтаан киирэн оонньууну оройуттан туттулар. Төһө да уоппут эмискэ баран хааллар, хата онтон санаарҕаабакка, оччотооҕу кэмнэрдээҕини санатан хараҥарыар диэри күрэхтэһии буолла. Быыһыгар "Хабырыыс Хобороос", "Белка орешки", "Оройуоннаһыы", "Рыболовы" курдук маассабай оонньуу бөҕө буолла. Бу дьаһалбытыгар нэһилиэкпит саамай аҕа саастаах олохтооҕо Мотрена Семеновна Леонтьева кэлэн хайдах комсомолга киирбитин кэпсээн эмиэ да күллүбүт, эмиэ да сонньуйдубут. Түмүккэ оҕолорго наһаа истиҥник баҕа санаатын тиэртэ. 

Дьүүллүүр Сүбэҕэ нэһилиэкпитигэр "Үйэн" Дьахтар Сэбиэтин салайааччыта Ксения Гоголева, оскуолаттан Галина Аммосова күүстээхтик  үлэлээтилэр. Бу  биэчэри иилээн - саҕалаан ыыттылар библиотекарьбыт Лена Пономарева, специалист Николай Суздалов. 

Түмүккэ бочуоттаах 3м -Ярославскайдар, 2м- Кагановичтар, үрдүк үөрүүлээх 1 миэстэни -Кыһыл Тандалар ылан кинигэнэн наҕараадаланнылар.   

Бары көхтөөхтүк кыттыбыт, колхозтарын аатын ааттаппыт комсомолецтарга, тэрийбит дьоммутугар барҕа махталбытын тиэрдэбит!

Комсомоллуу куруук инники!

Комсомоллуу куруук көхтөөх буоларгытыгар баҕарабыт!

Быйыл 2023 сыллаахха Кытаанахпыт нэһилиэгэ сурукка киирбитэ  100 сылынан "Килэҥкибит сайда тур!" диэн ааттаах фестиваль тэрилтэлэринэн, түмсүүлэринэн ыытылла турар. Алтынньы 21 күнүгэр фестивалы салҕаата, нэһилиэкпит пенсионердарын түмсүүтэ. Нэһилиэкпит пенсия саастаах дьоно сүрдээх эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан кэнсиэргэ бэлэмнэннилэр. 

Киэһэ 19 чаастан "Түһүлгэ" Дьиэтигэр нэһилиэкпит ийэлэрин эҕэрдэлээн, бастыҥ, көхтөөх ийэлэргэ Л. А.Пономареваҕа, К.Н. Гоголеваҕа, Т.Е.Пономареваҕа, А.В.Пономареваҕа, А.А.Барашковаҕа  улуустааҕы Дьахтар Сүбэтин Бочуотунай грамоталара, Махтал суруктара туттарылыннылар. Нэһилиэкпит ийэлэригэр олохтоох дьаһалта баһылыгын солбуйааччы Е.И.Скрябина эҕэрдэ тылын анаата.

Онтон салгыы фестиваль кэнсиэрэ саҕаланна. Пенсионердар Алтынньы - Хотой Айыы ыйын кэпсиир сиэртэн- туомтан саҕалаатылар. Ирдэбил быһыытынан нэһилиэкпит Өрөгөй ырыатын толордулар. "Эҕэрдэ үҥкүүтэ", "Арай биирдэ.." сценка, нуучча хоровод үҥкүүтэ, олохтоох автор Николай Төлөөйүскэй улуу тренер Дмитрий Коркины ииппит, үөрэппит Пелагея Тарасовна, Михаил Ксенофонтович Лазаревтарга анаабыт хоһооно, Изабелла Окоемова, Ольга Скрябина дуэттара ытыс тыаһынан арыалланна. Бу киэһэ пенсионердар түмсүүлэрэр лотерея оонньотто. 

Кэнсиэр саҕаланыытыгар фойеҕа "Үлэ" сылынан "Үлэһит династиялар" диэн быыстапка турда. Манна Иван Петрович, Наталья Николаена кыыстара Светлана Ивановна Игнатьевтар  учууталлар династиялара, Татьяна Егоровна Пономарева саҕалаабыт Иван Терентьевич, Егор Терентьевич учууталлар династиялара, Геннадий Ары- Курович Монгуш саҕалаабыт Любовь Николаевна, уоллара Доржукай Геннадиевич культура үлэһиттэрин династиялара буклеттар турдулар.

2023-2024сс үлэ сезонугар,  Чурапчы улууһун культуратын үлэһиттэрин сүбэ мунньаҕа, алтынньы 19 күнүгэр ыытылынна. Урукку сылларга холоотоххо, быйылгы мунньах атын форматынан барда. Ол курдук күн бастакы аҥарыгар  республикабыт культураҕа уонна духуобунай сайдыыга министиринэн анаммыт А.И.Ноев онлайн эҕэрдэтин ыытта, улууспут культураҕа салаатын салайааччыта П.Е.Гуляев эҕэрдэ тыл этэн наҕараадалары туттарда. Ол курдук Чурапчы нэһилиэгэ тэриллибитэ 375 сыллаах  бэлиэтин "Радость" оҕо сайдар киинин үлэһитэ А. Аржаков, "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтин режиссера В.Николаев, Чурапчы сэлиэнньэтин баһылыгын Махтал суругун "Радость" оҕо сайдар киинин үлэһитэ О.Баишева  туттулар. Маны таһынан "Народнай" ааты көмүскээбит биир идэлээхтэрбит Чыаппаратааҕы Эр дьон хора, "Көлүкэчээн" оҕо үҥкүү ансамбла, Решетников аатынан Чурапчытааҕы народнай театр сертификаттары туттулар.   Чурапчыбыт улууһун норуот айымньыларын Дьиэлэригэр саҥа ананан кэлбит специалистары чиэстээһин ыытылынна, эдэр специалистарга Эҕэрдэ суруктар, бэлэхтэр туттарылыннылар.  Онтон салгыы аныгы сибээс көмөтүнэн,  Забайкалье уонна Бурятия республикаларын норуот айымньыларын Дьиэлэрин үлэһиттэрин үлэлэрин уопутуттан   бырайыактарын кэпсээтилэр.  Модератор улуустааҕы культура салаатын салайааччыта Петр Егорович Гуляев сүрдээх сатабыллаахтык тэрийэн ыытта. 

Күн иккис аҥарыгар "Олоҥхо" дьиэтин салайаааччыта Д.Д.Попов, "Айыллаан, "Айылгы", Арыылаахтааҕы "Туску", Хайахсыттааҕы, Мугудайдааҕы  норуот айымньыларын Дьиэлэрин директордара, үлэлэрин уопутуттан кэпсээтилэр, специалистар мантан хаалбыт кэмҥэ туох былааннар баалларын информация биэрдилэр, үлэһиттэр мунаарар боппуруостарыгар аһаҕас кэпсэтии ыытылынна. Модератор улуустааҕы культура салаатын салайааччытын солбуйааччы А.М.Смирникова. 

Убаастабыллаах сайтпыт сурутааччылара, үлэбит сезона саҕаланна, онон биһиги сонуннарбытын ааҕыҥ, үлэбитин билсиҥ. Бүгүҥҥү "Кэпсээ туох сонун?" рубрикабытыгар культура сонуннара:

Улуустааҕы кииннэммит библиотекаҕа, алтынньы 6 күнүгэр бырааттыы игирэ уолаттар Дмитрий, Иннокентий Скрябиннар үс сыллааҕы үлэ түмүгүн сырдатар, үс кинигэни сүрэхтиир бэлиэ күннэрэ тэрилиннэ. Күнүс 2 чаастан Чурапчыбыт биллэр оһуохайдьыта Семен Морфунов аал уоту аһатан, алҕаан кинигэ сүрэхтэниитин аста. Бибилиотека "Алгыс" литературнай- музыкальнай салонугар элбэх киһи мустан, уолаттар дьоро күннэрин, үөрүүлэрин үллэһиннилэр. Улууспут, нэһилиэкпит салалталара, Новгородов аатынан Дархан кыһатын, Далан аатынан оскуолабыт  коллективтара, үгүс ыҥырыылаах ыалдьыттара эҕэрдэ, алгыс тылларын анаатылар, үйэтитиигэ үлэлиир эдэр ыччат баарыттан сүргэлэрэ көтөҕүллэрин этэн туран өссө да айымньылаах, дьулуурдаах үлэни баҕардылар. Биһиги нэһилиэкпит историятын үөрэтэн, сүҥкэн үлэни көрсүбүт уолаттарбыт "Сут- кураан, Уот Сэрии, Көһөрүү", "Алаас буойун уолаттара. Кытаанах, Танда-Бахсы 1941-1945сс",  "Боотуруускай улууһа I Хатылы нэһилиэгэ" кинигэлэрэ,  хас биирдии нэһилиэк олохтооҕун кыбына сылдьан ааҕар, үөрэтэр кинигэлэринэн  буоларыгар саарбахтаабаппыт. Түмүккэ, Дмитрий оҥорбут үлэтин хараҕа уоттанан, сэргэхсийэн туран, истээччилэри бэйэтигэр тардар гына олус интэриэһинэйдик кэпсээн, барыбытын астыннарда. Дьэ, кырдьык улахан эппиэтинэстээх үлэттэн толлубаккка, уолаттар хос эһэлэрин Аҕа дойду Улуу сэриитин ветерана Никита Гаврильевич Скрябин үлэтин салҕаан, үйэтиппиттэрэ олус долгутуулаах буолла. Олох салҕанара диэн бу буоллаҕа.

Дмитрийгэ, Иннокентийга чэгиэн доруобуйаны, эдэр дьон ыарахантан чаҕыйбакка ылсыбыт үлэлэргит үйэлээх буоллуннар диэн алҕыыбыт. 

                                         х    х    х    х    х

Алтынньы 6 күнүгэр "Чурапчы улууһун ВИА-лара" диэн ааттаах  кинигэ сүрэхтэниитэ улуустааҕы "Айылгы"  норуот айымньытын Дьиэтигэр буолан ааста. Бу кинигэ улуус кулууптарын иһинэн тэриллэн үлэлээбит вокальнай - инструментальнай ансамблларга дьарыктаммыт, билигин оонньуу сылдьар дьоммут ахтыыларыттан, хаартыскаларыттан таҥыллан таҕыста. Бу кинигэни хомуйан, таҥан оҥордо ССРС култьуратын туйгуна, РСФСР культуратын үтүөлээх үлэһитэ, СӨ культуратын уонна искусствотын бочуоттаах үлэһитэ, СӨ бочуоттаах бэтэрээнэ, Чурапчы улууһун уонна Хайахсыт нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо, РФ Суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ Мария Андреевна Герасимова - Сэҥээрэ. 

Биһиги нэһилиэкпитигэр  араас сыллардааҕы ВИА-ларга оонньообут  дьоммут, барыта 20 киһи ахтыыта, 164 стр киирэн бу кинигэҕэ  үйэтитилиннилэр. Ол курдук Н.В.Захаров, А.В.Скрыбыкина (Захарова), А.Н.Терютин, Н.П.Скрябин, П.И.Собакин, В.В.Тролуков, В.Г.Коркин, Р.Е.Лавернова (Мокрощупова), Т.Г.Потапова, И.А. Владимирова (Григорий Григорьевич Владимиров кэргэнэ), И.П.Игнатьев, А.А.Окоемов, Г.А-К.Монгуш, Ф.Ф.Гоголев, И.М.Анемподистов, Дь.И.Анемподистов, А.Т.Федоров, А.Ф.Гоголев, В.В.Горохова, В.С.Лазарев. 

Кинигэ халыҥ переплеттаах, 343 стр, 200 экземплярынан "Көмүөл" издательскай Дьиэтигэр бэчээттэннэ. Бары ахтыы, хаартыска биэрбит дьоммутугар, бииргэ үлэлэспиккитигэр махтанабыт. 

                                         х   х   х   х   х

 Аан дойду үрдүнэн, алтынньы 11 күнэ - Кыргыттар күннэрэ. Бу күн 2012 сыллаахтан бэлиэтэнэр буолбута.  "Түһүлгэ" НАДь коллектива оскуолабыт  алын сүһүөх кылаас кыргыттарыгар  бырааһынньыктааҕы дьаһалы ыыттыбыт. Кырачааннарбыт киэргэнэн кэлэн араас оонньууларга кытыннылар: Өркөн өй, "Мини мисс Элегантность, Уран тарбах, Бэргэн ытааччы, "Кулинария", "Модный приговор" көрдөөх конкурстарга кытыннылар. Түмүккэ саамай элбэх сибэккини хомуйбут Сахая Потапова, Лиза Винокурова кыайыылааҕынан тахсан уруһуйдуур альбому бэлэх туттулар. Түмүккэ фотозона, фуршет үлэлээтэ. 

Күн иккис аҥарыгар орто, улахан кылаас кыргыттарын "Клик-клак" диэн ааттаах дьыалабыай сэһэргэһиигэ библиотекарьбыт Лена Александровна ыҥырда. Олус интэриэһинэй сэһэргэһиигэ быраап - эбээһинэс, күннээҕи режими тутуһуу, "Тас көстүү- ис турук культурата", "Сатабыллаах туһа"  диэн ааттаах сэһэргэһиигэ ыалдьыттары көрүстүлэр. Ол курдук Е.Г.Андреева үөрэнээччи быраабын, Л.Н.Монгуш күннээҕи режим, Л.К.Барашкова, Е.И.Скрябина, Л.И.Монастырева кыыс оҕо гигиенатын о.э. сирэйи, тыҥыраҕы, баттаҕы көрүү-харайыы, С. И.Дьяконова иис  тустарынан олус интэриэһинэйдик оонньуу форматынан ыыттылар, кэпсээтилэр.   Түмүккэ элбэхтик сэһэргэһиигэ кыттыспыт, санааларын аһаҕастык эппит кыргыттарга "Маникюр" сертификата оонньонно, бу сертификаты 11 кылаас үөрэнээччитэ Сайыына Лазарева ылан үөрүүтэ үрдээтэ. Кыргыттарбыт "Түһүлгэ" НАДь бэлэмнээбит фуршетынан бу күнү түмүктээн, үөрэ- көтө тарҕастылар. 

Бүтүн дойдубут үрдүнэн - Учуутал күнэ. Бу күн  ааҕарга, суруйарга үөрэммит киһи, убаастабыллаах Учууталларбытыгар сүгүрүйэр, махтал тылларын этэр үтүө күнэ.

Биһиги нэһилиэкпитигэр Учуутал күнүн быйыл 20 -ис төгүлүн бэлиэтиибит. Киэһэ "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ оҕо көрдөөх саҥатынан, үөрбүт - көппүт учууталларбытынан туола түстэ.  Хаартыскаҕа түһэр зоналарга, библиотека бэлэмнээбит кинигэ быыстапкатын уонна   учууталларбытыгар  эҕэрдэлэрбитин  анаатыбыт. 

Быйыл 2023 сыл Россияҕа Педагог уонна наставник сыллара. Бу сыл биһиги учууталларбыт, иитээччилэрбит республикатааҕы, улуустааҕы конкурстарга кыттан, үрдүк ситиһиилэммиттэрин үөрэ - көтө нэһилиэнньэҕэ билиһиннэрдибит, оҕолорбут эҕэрдэлэрэ, ырыалара- тойуктара дьоро киэһэбитин ситэрэн- хоторон биэрдилэр.  Дьоро киэһэбитигэр ветеран учууталларбытыгар Мотрена Семеновна Леонтьеваҕа, Мария Прокопьевна Захароваҕа, Николай Федорович, Раиса Семеновна Смирниковтарга, Татьяна Егоровна Пономареваҕа, Ольга Матвеевна Яковлеваҕа, Христина Николаевна Поповаҕа олохтоох дьаһалта тыыннаах сибэкки бэлэхтээтэ. Аныгы технологияны туһанан ыраах сылдьар оскуолабыт выпускниктара Анаабыртан, Дьокуускайтан, Казахстантан , Чурапчыттан эҕэрдэлээтилэр. Бары учууталларбытыгар баһылыкпыт Егор Николаевич Потапов Сочиттан эҕэрдэтин тиэртэ. Бырааһынньыктааҕы "Конкурс экспромт Педагог и Наставник"  конкурска эдэр педагогтар наставниктарын кытта биир хамаанда буолан кытыннылар. 4 түһүмэхтээх күрэхпитигэр Петр Бабиченко уонна Дмитрий Макаров, Варвара Турнина уонна Туяра Борисова, Людмила Монастырева уонна Мария Миронова, Саргылана Бабиченко уонна Екатерина Андреева олус көхтөөхтүк кытыннылар, түмүккэ барыларыгар "Кытаанах нэһилиэгэ" олохтоох дьаһалта анаабыт бэлэхтэрин туттардыбыт. 

Түмүккэ, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин быйылгы сыллааҕы үлэтин сезонун аһар улахан бырааһынньыктааҕы тордун салайааччыбыт Айталина Пономарева киллэрэн, күндү ыалдьыттарбытын күндүлээтибит. 

Бары сырдыгы, билиини биэрэр, тарҕатар күндү учууталларбытыгар айымньылаах үлэни, чэгиэн доруобуйаны баҕарабыт!

Бүгүн, алтынньы 4 күнүгэр, нэһилиэкпитигэр олорор аҕам саастаахтарга аналлаах "Кырдьар эмиэ кэрэлээх..." дойду үрдүнэн ыытыллар Аҕам саастаахтар декадаларын чэрчитинэн дьоро күн ыытылынна. 

"Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтигэр Кытаанах нэһилиэгин аҕам саастаахтара: Чурапчы улууһун уонна Кытаанах, Хайахсыт нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, нэһилиэкпит саамай аҕам саастаах олохтооҕо, ытыктанар, убаастанар киһибит Мотрена Семеновна Леонтьева, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, Кытаанах нэһилиэгин бочуотттаах олохтооҕо Мария Федоровна Попова, ону сэргэ нэһилиэкпит олохтоохторо мустан, ааспыты ахтыһан, быыһыгар көрдөөх оонньуулары оонньоон, кинилэргэ ананан оҥоһуллубут хаартыска зонатыгар хаартыскаҕа түһэн, минньигэс астаах остуол тула олорон ирэ - хоро сэһэргэстилэр. 

Биэчэргэ Кытаанах нэһилиэгин олохтоох дьаһалтатын баһылыгын солбуйааччы Екатерина Скрябина, нэһилиэкпит ветераннарын пенсионердарын Сэбиэтин председателэ Марфа Парфенова,"Үйэн" дьахталлар Сүбэлэрин председателэ Ксения Гоголева   эҕэрдэ тыллары  этэн, нэһилиэкпит ийэлэрин "Күһүҥҥү быйаҥ" оҕуруот, сир астарыттан оҥорбут бэлэхтэрин туттардылар. Степан Прохоров, ырыа куттаах оҕолорбут ылбаҕай ырыаларынан музыкальнай эҕэрдэлэрин тиэртилэр. 

Бырааһынньык саҕаланыытыгар, директор Айталина Пономарева  кэлбит ыалдьыттары  хаартыскаҕа түһэрэн, дьоро күн түмүгэр барыларыгар  хаартыскаларын таһаартаран бэлэх уунна, аҕам саастаах дьоммут махталларын анаатылар. Бу дьоро киэһэни библиотекарь Лена Пономарева олус истиҥник- иһирэхтик, сатабыллаахтык салайан ыытта.    

Бары нэһилиэкпит олохтоохторугар кырдьартан куттаммакка, чэгиэн - чэбдик сылдьан чугас дьоҥҥут үөрүүлэринэн кынаттанан уһун үйэлэниҥ диэн алҕаатахпыт буоллун.