Маннык ааттаах олус сонун, интэриэһинэй быыстапка, сайыны көрсө кэрэ бэлэх буолан , ыам ыйын 20 күнүгэр күнүс 16 чаастан тэриллэрин биллэрэбит. 

Быыстапкаҕа оҕуруонан паннолар, вышивкалар, күрүчүөгүнэн араас кэрэ оҥоһуктар, күндү  нэһилиэкпит олохтоохторугар, ыалдьыттарыгар анаан туруоруллуохтара. Онтон, бу утуму салҕыыр уран тарбахтаах кэрэ аҥар бары бэркэ билэр киһибит, нэһилиэкпит олохтооҕо Евдокия Николаевна Ноева. 

Убаастабыллаах бар дьоммутун,  киһини үөрдэр, долгутар кэрэ эйгэтин быыстапкатын кэлэн көрүҥ, сэҥээриҥ. Ырыа күнүнэн саҥа ыллыыр оҕолорбут, "Алаас" дьахталлар вокальнай ансамбллара ылбаҕай ырыалара, быыстапка ааптарыттан Евдокия Николаевнаттан  күрүчүөгүнэн баайыыга маастар- кылаас эһигини күүтэллэр. 

Үлэ, Эйэ, Сомоҕолоһуу күнүн көрсө Куоркун аатынан спортсаалабытыгар волейболга көлүөнэлэр икки ардыларыгар күрэхтэһии олус көхтөөхтүк буолан ааста.

Пандемия кэнниттэн дьон- сэргэ түмсүүгэ наадыйара, бэйэ-бэйэни кытта көрсөн сэһэргэһиэн. сэргэхсийиэн баҕарара, бу күннэргэ ыытылла турар дьаһаллартан көстөр. 

Барыта 7 хамаанда кытынна. Ол курдук оскуола үөрэнээччилэрэ, ыччаттар, орто саастаахтар уонна ветераннар. Сүрдээх тыҥааһыннаах көрсүһүү кэнниттэн Бастакы миэстэни оскуола кыргыттарын (капитан Лиана Потапова), уолаттарын хамаандалара (капитан Миша Аржаков) таҕыстылар, иккис миэстэҕэ 39 үөһэ саастаах дьахталлар хамаандалара (капитан Надежда Барашкова), эр дьоҥҥо Василий Потапов капитаннаах ыччат хамаандата уонна үһүс миэстэҕэ ыччат кыргыттар (капитан Туяра Потапова) эр дьоҥҥо Иван Игнатьев  капитаннаах ветераннар хамаандалара. 40 үөһэ саастаах эр дьон хамаандата (капитан Дмитрий Макаров)  көхтөөхтүк кыттыбыттарын бэлиэтиибит. 

Нэһилиэкпит олохтоохторо, спортсменнар  "Бастыҥ ыалдьааччы" буолан, күүскэ бэлэмнэнэн  плакаттаах, свистоктаах, шардаах кэлэн хамаандаларга ыалдьан күрэхтэһиини күүркэтэн, өрө көтөҕөн биэрдилэр. Түмүккэ "Түһүлгэ" НАДь туруорбут "Бастыҥ ыалдьааччы" бирииһин Надежда Барашкова, Николай Максимов, Людмила Монастырева туттулар.

Күрэхтэһиигэ счетнай комиссияҕа, судьуйаларынан оскуолабыт үөрэнээччилэрэ үлэлээтилэр. Ол курдук Саина Барашкова, Наина Владимирова, Сайаана Борисова, судьуйалар Ньургун Новгородов, Айастаан Потапов. Учууталлара, тренердэрэ Петр Бабиченко сүбэлээн- амалаан, ыйан- кэрдэн оҕолорбут күрэхтэһиини бэрткэ ыыттылар. 

Аны сарсын, о.э. ыам ыйын 4 күнүгэр киэһэ 19чаастан оскуолабыт улахан бөлөҕүн уолаттарыгар аналлаах "Оскуола томторо" өбүгэлэр оонньууларын, нэһилиэкпит "Үйэн" дьахталларын Сэбиэтэ (председатель Лена Пономарева) тэрийэн ыытыахтара. Бу иккис сылын ыытыллар күрэхтэһиигэ кэлэн уолаттарбытын өйөөн, "ыалдьан" сэргэхсийэргитигэр ыҥырабыт. 

Бу ыйга "Түһүлгэ" НАДь ыытар тэрээһиннэрбит барыта Саха АССР 100 сылыгар ананна. Ол курдук бу кэрэ бэлиэ даатаны көрсө "Өрөгөй оһуохайа" тэрилиннэ. Манна сахалыы сайбаччы таҥнан- симэнэн Эр дьоммут, дьахтар аймах, оҕо- уруу тапталлаах республикабыт 100 сыллаах өрөгөйдөөх үбүлүөйүн өрө көтөҕүллэн көрүстүбүт. Оһуохайы бастыҥ этээччибит, быйылгы "Айхаллан, Чурапчы!" уус- уран самодеятельноһы көрүү фестивалын лауреата Давид Андреев таһааран, сүргэбит көтөҕүллэн туран оһуохайдаатыбыт. 

Ол киэһэтигэр  нэһилиэкпитигэр "Сахабыт сирэ- Сайдыыга" САССР 100 сылыгар анаммыт нэһилиэкпит, улууспут, республикабыт  100 сыллаах историятын кэпсиир литературнай- музыкальнай композицияҕа 80-тан тахса киһи кыттан үбүлүөйү көрүстүбүт. Бу киэһэ  улууспут баһылыгын тутууга солбуйааччы Руслан Григорьевич Васильев эҕэрдэлээн, нэһилиэкпит олохтоохторугар наҕараадалары туттарда. Ол курдук "СР муниципальнай сулууспатын ветерана" ааты Скрябина Екатерина Прокопьевна, "За заслуги перед районом II степени" түөскэ анньыллар бэлиэни Леонтьева Мотрена Семеновна, улуус мунньаҕын Махтал Суругун депутат Лена Александровна Пономарева туттулар. 

Муус устар 27 күнүгэр, улууска Саха АССР 100 сылыгар аналлаах сэлэлээн хаамыыга нэһилиэкпит баһылыга Е.Н.Потапов уонна делегация, киин болуоссакка Добун оһуохайга  Давид Андреев оһуохай таһааран кыттыыны ыллылар. Бу күн 2022 сылга ыытыллыбыт "Айхаллан, Чурапчы!" фестиваль кыайыылаахтарын Гала - кэнсиэрэ буолла. Биһиги нэһилиэктэн 5 номер киирбитэ. "На Мамаевом кургане тишина", "Чурапчы, айхаллан!" хордар, Давид Андреев оһуохайа, Любовь Монгуш "Олонхо олоҕо" чабырҕаҕа уонна "Алаас" дьахталлар ансамблларын "Оһуордьут кыыс" ырыата. Хомойуох иһин суолбут куһаҕан, транспорт суох буолан кыайан кыттыбатыбыт. Бу фестиваль түмүгүнэн бэйэбит II- с бөлөхпүтүгэр 2 миэстэ буолан 35000 суумалаах сертификатынан наҕараадаланныбыт. Фестивальга кыттыбыт ырыаһыттарбытыгар, үҥкүүһүттэрбитигэр, уран тарбахтаахтарбытыгар махтанабыт. Инникитин даҕаны биир санаанан түмсүүлээх буолуоҕуҥ!   

Быйыл улууспут культураҕа салаата олус махталлаах хамсааһыны оҥордо. Ол курдук фестивальга кыттыһан, көмөлөһөн, өйүүр дьоммутугар "Имя Чурапчы, Айхаллан" ааты иҥэрэр туһунан биллэрбитэ. Онно нэһилиэктэр биирдии көхтөөх, көстөр- көстүбэт фроҥҥа үлэлиир дьоммутун ити ааты ыларыгар хадатаайыстыба суруйан түһэрдибит. Биһиги коллектив сүбэлэһэн баран "Түһүлгэ" НАДь кытта бииргэ үлэлиир, ырыаларбыт, үҥкүүлэрбит көстүүмнэрин тигэн, ыһыахха, сиэр- туом ыытыыга бэйэтин санаатыттан этэрбэстэри, саахымат сөрүөлэри тигэн куруутун көмөлөһөр киһибитин Андреева Зинаида Семеновнаны түһэрбиппит. Бу күн Зинаида Семеновна ыҥырыылаах ыалдьыт буолан сэлэлээн хаамыыга, "Байым" кафеҕа кинилэргэ анаммыт эбиэккэ сылдьан, киэһэтин Гала кэнсиэргэ анал наҕараадатын тутан кэллэ. Зинаида Семеновнаҕа биһиги коллектив аатыттан махталбытын, эҕэрдэбитин тиэрдэбит.

Бу муус устар "Охрана труда" ыйа. Бу ыйга аналлаах культура үлэһиттэрин оҕолоругар уруһуй конкурсун улуустааҕы культура салаата тэрийэн ыытта. Барыта 5-15 сааһыгар диэри 30 оҕо кытынна. Биһиги оҕолорбут Сидоров Арсений, Пестряков Дима бу конкурска кытыннылар. Дьүүллүүр Сүбэ быһаарыытынан 4 бөлөххө 8-11 кылаастарга Димабыт II  миэстэни ылан грамотанан, харчынан наҕараадаланна. Оҕолорбутун эҕэрдэлиибит, олоххо көхтөөх буоларгытыгар баҕарабыт. 

Саха АССР 100 сыллаах үбүлүөйүнэн Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотеката түөлбэлэр икки ардыларыгар "100 сыллаах Үктэл" эскеймп-рум интеллектуальнай  оонньууну тэрийэн ыытта. 3 күн устата ыытыллыбыт оонньууга түөлбэлэр сүрдээх көхтөөхтүк кытыннылар. Түмүккэ "Көхтөөх оонньуутун иһин" Саһарҕа, III миэстэни Алаас, II миэстэни Кэрэхтээх уонна  I миэстэни эрэллээхтик Кэскил түөлбэ буоллулар. Хамаандаларын түмэн аҕалбыт  дьоммутугар Потапова Татьяна Григорьевнаҕа, Дьяконова Анисия Николаевнаҕа, Андреева Екатерина Гаврильевнаҕа, Барашкова Надежда Дмитриевнаҕа.Макарова Ирина Петровнаҕа дириҥ махталбытын тиэрдэбит. 

Ити курдук муус устар ый түмүктэннэ. Аны иннибитигэр ыам ыйа- Сомоҕолоһуу, Кыайыы, дьиэ-кэргэн, библионочь, араас конкурстар былааннаналлар. 

Улуустааҕы "Айылгы" норуот айымньытын Дьиэтэ,улуус  нэһилиэктэрин норуот айымньыларын Дьиэлэрин икки ардыларыгар "Айар мастырыскыай" диэн сыл устата араас конкурстары, көрүүлэри ыытар. Ол курдук олунньу ыйга төрөөбүт тыл күнүгэр аналлаах "Мин сахабын", Кыайыы күнүгэр анаан хаартыска, ырыа, үҥкүү, ыһыахха, араас теманан быыстапкалар күрэхтэһиилэригэр биһиги, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ  2021 сыл түмүгүнэн 3 миэстэни ыллыбыт. 1 миэстэни  Болтоҥо, 2 миэстэ Сылан, биһиги Айыллаанныын 3 мисэтэни аҥардастыбыт.  Онон коллегаларбытыгар итии- истиҥ эҕэрдэ.  Нэһилиэкпит, кулууппут аатын ааттаппыт, бары конкурстарга кыттыбыт нэһилиэкпит олохтоохторугар барҕа махтал буолуохтун, куруутун көхтөөх, түмсүүлээх буолуоҕуҥ

Ааспыт нэдиэлэҕэ, "Айылгы" норуот айымньытын  Дьиэтигэр "Үргэл" диэн улуустааҕы үҥкүү түмсүүтэ, улуус  нэһилиэктэрин  үҥкүүһүттэрин   түмэн улахан кэнсиэр оҥордо. Бу түмсүүнү "Айылгы" норуот айымньытын Дьиэтин специалиһа Анна Кузьмина тэрийбитэ, хомойуох иһин кини быйыл улахан аварияҕа түбэһэн биһи кэккэбититтэн туораабыта. Аннабыт кэриэһигэр  ыытыллыбыт улахан түһүлгэҕэ 400 тахса үҥкүүнү таптааччылар, сэҥээрээччилэр кытыннылар. Биһиги нэһилиэкпититтэн 7 кылаас үҥкүүһүттэрэ ыҥырыллан баран транспорт кыайтарбакка кыттыбакка хааллылар. Ол да буоллар оҕолорбутугар "Самодеятельный творческий  коллектив Чурапчинского улуса" диэн сертификат туттардылар.  Инникитин оҕолорбутугар кэрэни кэрэхсээн, обществоҕа туһалаах, дьоһун дьон буола улааталларыгар баҕарабыт.

    Бу ый 7 күнүгэр баһылыкпыт Егор Николаевич, куоракка олорор кытаанахтар түмсүүлэрин салайааччыта Лариса Николаевна тэрийиилэринэн “Алаас ахтылҕана” биир дойдулаахтар көрсүһүүлэрэ  буолан ааста. Тэрээһин сүрдээх былааннаахтык ыытылынна. Ол курдук сарсыарда 10 ч “Россия- моя история” историческай музейга сылдьан, музей сотрудниктарын кытта билсэн, кэпсэтиһэн, инники үлэлэри торумнаһы буолла. Оскуолабыт делегацията, биһиги оскуолабыт выпускнига Василий Михайлович Владимиров директораах, Дьокуускай куорат №2  оскуолатыгар сылдьан опыт атастастылар, уһуйааммыт үлэһиттэрэ 203 мкр баар уһуйаан үлэһиттэрин көрсөн кэпсэтистилэр. Биир ситиһиинэн  А.Е. Кулаковскай аатынан Норуоттар Доҕордоһууларын Дьиэтин (директор А. Корякина) кытта бииргэ үлэлэһиигэ Сөбүлэҥҥэ илии баттаһыыта буолла. Киэһэтин биир дойдулаахтар түмсэн ирэ- хоро кэпсэттилэр. Нэһилиэкпит депутаттара, үгүс көлүөнэ ыччаты көччөх гынан көтүппүт старшай пионербаһаатайбытыгар Розалия Иудовна Коркинаҕа уонна биир дойдулаахпыт “Дорожник” ХЭТ кылаабынай специалиһыгар, биһиги нэһилиэкпит суолун оҥорууга үгүс сылларга үлэлэспит Василий Петрович Захаровка “Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо” ааты иҥэрии дохсун ытыс тыаһынан арыалланна.  Розалия Иудовнаны,  пионердара аалай кыһыл хаалтыһы баанан анаан эҕэрдэлээтилэр.

Ааспыт нэдиэлэҕэ улууска ыччаты промышленноска тардарга мунньах ыытылынна. Алдаҥҥа, Нерюнгрига 18 үөһэ саастаах ыччаттары үлэҕэ, үөрэххэ ыҥыралла. Ким интэриэһиргээбит олохтоох дьаһалтаттан ыйыталаһаргытыгар

Кураан саас буолара сабаҕаланар. Эрдэттэн тыа баһаарын утары үлэ ыытыллар. Ол курдук минерализованнай полоса 15м, пожарнай разрыв (нэһилиэк таһынааҕы мастары ыраастааһын) 50м тэйиччи буолар. Бу үлэлэр барыта норуот күүһүнэн, субуотунньугунан ыытыллыахтаахтар.

    Манна даҕатан эттэххэ свалка бүтүннүү астарыллан ырааһырда, онон бөҕу свалкаҕа илдьээччилэр түгэҕэр сүөкүүргүтүгэр. Икки ыйдаах ырааһырдыы биллэриллэр, онон ойбоннору, дьиэ таһын, ыраастык тутаргытыгар.

Ыт боппуруоһа: биирдиилээн ыттар босхо сылдьар түгэннэрэ тахсар. Бу халтараан кэмҥэ оҕоҕо, кырдьаҕаска, саҥа төрүүр кулунчуктарга, сүөһүлэргэ кутталы үөскэппэт гына ыттаргытын баайыыга тутаргытыгар. Хас биирдии хаһаайын иитэр кыылыгар эппиэтинэһи сүгэрин өссө биирдэ санатабыт.

Бэҕэһээ, о.э. муус устар 5 күнүгэр күнүс 11 чаастан тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарыгар мунньах буолла. Манна кыттыыны ыллылар улуус баһылыга Степан Анатольевич Саргыдаев, УТХ салаатын салайааччыта А.П.Неустроева, улуус кылаабынай зоотехнига М.Нь. Макарова, улуустааҕы ветеринрия салайааччыта Л.Н.Архипова, "Чурапчы" СХПК салайааччыта Н.А.Аржаков.

Киирии тылы улуус баһылыга Степан Анатольевич эттэ. Быйылгы сайын Тускул этэринэн кураан буолуо диэн сабаҕалыыллар эбит. Кыстыгы этэҥҥэ туораан эрэр курдукпут да муус устар, ыам ыйа сылгыга  кутталлаахтар. Амуртан, Забайкальеттан кэлбит оттор хаачыстыбалара мөлтөх, аны эһиилгэттэн онтон ылымыахха баар эбит оттору. Ол инниттэн оттооһуҥҥа  биирдиилээн улуустары кытта кэпсэтэ сылдьабыт.  Сири таҥастааһыҥҥа, дулҕалары ыраастааһыҥҥа үлэлэр бараллар. Тыа хаһаайыстыбатыгар эбии үп көрөргө депутаттар сесияларыгар туруорсабын. Чэпчэтиилээх бурдуктары, эбиэһи атыылааһыҥҥа тэрээһиннээх үлэлэр барыахтара. 

Тыа хаһаайыстыбатын салаатын салайааччыта А.П.Неустроева

Быйыл улуус бюджетыттан 17 мөл көрүлүннэ. 208 т семенной материал сакастаатыбыт. Дулҕа астарыытыгар улуус 5 мөл көрдө. Федеральнай бюджеттан 127 гаҕа үбү көрдөөбүппүт. Кормопроизводствоҕ техника сыаната ыараан хаалла. Күрүөлээһиҥҥэ 11,5 га 21мөл көрүлүннэ. Күрүөнү дьиҥнээхтии туппут, ороскуоту көрсүбүт  ИП ларга эрэ төлөнөр диэн быһаардыбыт. Семейнэй экономика салгыы үлэлиир сибиинньэ 900, куурусса 6 тыһ, САССР 100 сылынан Чурапчы селотугар олорор элбэх оҕолоох 100 ыалга,  Мындаҕаайыга Павлов Д.Д. сир биэрэн хортуоска олордуохтаах, саҥа көрүҥү куһу, хааһы, эт боруода кууруссалары иитиигэ билигин Төлөйгө сымыыттары аҕаллылар. Быйыл теплица сыаната ыарыы турар буолан аҕалбаппыт, эһиил көрүөхпүт.

"Чурапчы" СХПК салайааччыта Н.А.Аржаков: үүт сыаната 60 солк турар, Улууска эбии 19 ИП тэрилиннэ. Сайылыктааһын 63 солк буолар,25 ыанар ынахтаах буоллаххына, холбоһон да 25 ынах оҥорон 63 солк туттарыаххытын сөп. 

Салгыы боппуруостарга эппиэттээтэ.

Бу күһүн туттарбыт эппит харчыта хаһан төлөнөр? Уопсайа 105 т эти туппуппут ниже среднего, средний диэн хаачыстыбалаах эттэри. Агрохолдинг тэрилтэттэн  займ ылбыппыт,  аҥарын кинилэр төлүүллэр, ол харчыта билигин да кэлэ илик, отыйыгар дылы төлүөхпүт дииллэр.

Арыы харчытыгар ылардаахтар хайдах ылабытый?

Арыы харчытын уу харчынан төлүөхпүт урукку сыананан, правлениены кытта быһаарсан баран быйылгыттан арыынан ылар гына урукку курдук үлэлэһиэхпит диэн этии киллэрээри гынабын. 

Маслоцехха дизель баар буолуо дуо?

Дизель кыра кыамталаах кэлиэҕэ.

Ветеринар баара буоллар?

Ветеринарга үөрэнэр оҕолору кытта кэпсэтэбит, оҕолор хамнаһа кыра, улуус кииниттэн ыраах диэн кытыы нэһилиэктэргэ барыахтарын баҕарбаттар.

Ити курдук  тыа хаһаайыстыбатынан тус дьарыктанар дьоммут  ирэ-хоро кэпсэтэн, мунаарар боппуруостарыгар сөптөөх эппиэти ылан саҥалыы күүһүнэн үлэлииргэ эрэллээх тарҕастылар. 

Республикабытыгар Ийэ, аны күһүн балаҕан ыйын 19 күнүгэр хоту күүс өртүнэн көһөрүллүү 80 сыла туолар. Бу сылларга сөп түбэһиннэрэн "Ийэ сүрэҕэ оҕотугар" диэн ааттаах нэһилиэкпитигэр  сабыс саҥа бэчээттэнэн тахсыбыт кинигэ сүрэхтэниитэ буолла.  

“Сир-дойду аатынан даҕаны, кыраһыабайынан даҕаны аатырбат. Дьонунан-сэргэтинэн, үлэтинэн-хамнаһынан, олоҕунан-дьаһаҕынан аатырар буоллаҕа. Онон, нэһилиэкпитигэр олорон, төрөөн-үөскээн ааспыт дьоммутун үйэтитэн кэпсэл оҥостор буоллахпытына –бу буолар махталбыт бэлиэтэ күндү дьоммутугар, биир дойдулаахтарбытыгар, кинилэр ааттарынан дойдубут сура5ырарыгар. Кинигэ тахсыыта – бу үйэтитии биир көрүҥэ. Көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэн,  сүппэт – оспот  аналланан   ууһуу- тэнийэ  турдаҕа. Ийэ, эбэ, хос эбэ,  биир дойдулаахпыт, хоту күүс өттүнэн көһөрүллүү кыттыылааҕа, Захарова-Пермякова Мария Семеновна туһунан кинигэни суруйда, кыыһа Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, тыа хаһаайыстыбатын Үлэтин бэтэрээнэ Евдокия Прокопьевна Захарова, редакциялаата -кыыһа -Екатерина Прокопьевна Скрябина  СӨ муниципальнай сулууспатын туйгуна, Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, “Бочуот знага” уордьан кавалера Елена Петровна Собакина аатынан олохтоох кыраайы үөрэтэр түмэл общественнай научнай сотруднига, компьютернай версткатын уонна дизайнын оҥордо - Лидия Константиновна Попова, онтон хаартыскалары таҥна – сиэнэ- Евдокия Прокопьевна кыыһа Светлана Николаевна Захарова.

Ийэ сылыгар  "Ийэ сүрэҕэ оҕотугар" кинигэ тахсыбытынан "Кытаанах нэһилиэгэ" МТ баһылыгын эҕэрдэтин туттарда олохтоох дьаһалта дьиэ-кэргэҥҥэ специалиһа Людмила Николаевна Лугинова.

   Көрсүһүүгэ Мария Семеновна оҕолоро, сиэттэрэ, хос сиэттэрэ, кийииттэрэ, чугас билэр, кинини кытта алтыспыт нэһилиэкпит олохтоохторо кэлэн ахтан-санаан аастылар. 

Кинигэ ырытыытын Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотекатын сэбиэдиссэйэ Лена Александровна Пономарева иилээн- саҕалаан ыытта. Кыргыттара Евдокия, Екатерина Прокопьевналар кинигэ хайдах тахсыбытын кэпсээтилэр, улахан эдьиийдэрэ Мария Прокопьевна Захарова, Захаров аймахтар олохторун билиһиннэрдэ.  Сиэттэрэ Анна Прокопьевна, Прокопий Прокопьевич  эбэлэрин туһунан олус истиҥник кэпсээтилэр. Кийиитэ Ольга Романовна, Мария Семеновна хайдах хоту көһөрүллүүгэ айаннаабыттарын, антах Кэбээйигэ тиийэн хайдах үлэлээн, аччыктаан аһыыр баҕаттан хайдах дьон саҥатын тулуйан үлэлээбиттэрин кэпсээн истээччилэри  уйадытта. Анна Михайловна Терютина, Сусанна Васильевна Лазарева Ньээмньээйигэ  дайааркалаабыттарын,  онно мустан бырааһынньыктары тэрийэллэрин, хайдах үлэлээбиттэрин ахтан, оччотооҕу кэмҥэ тиийэ сырыттыбыт. Татьяна Егоровна Пономарева, Мария Семеновна сиэттэрэ, хос сиэттэрэ, эбэлэриттэн удьуордаан, туруу үлэһиттэрин, элбэх интэриэһинэй дьарыктаахтарын  тоһоҕолоон бэлиэтээтэ. 

Түмүккэ- ситим быстыбакка, Мария Семеновна  үһүс көлүөнэ ыччаттара үөрэҕи- билиини өрө тутан, өбүгэлэрин ааттарын үйэтитэ туралларыгар баҕаран кэрэ тыллар этилиннилэр, уопсай хаартыскаҕа түһэн бу түгэни үйэтитиллэр. 

Оҕолоро кинигэни библиотекаҕа бэлэхтээтилэр, онон ким интэриэһиргиир уларсан ааҕаргытыгар.

  Ситимнээх үлэ-сүҥкэн кылаат!

     ХХ үйэ чулуу киһитэ, Саха АССР үтүөлээх учуутала, ССРС, РСФСР, Саха АССР үтүөлээх тириэньэрэ, “Бочуот Знага” уонна “Октябрьскай өрөбөлүүссүйэ” уордьаннар кавалердара, биир дойдулаахпыт  Дмитрий Петрович Коркин аатынан, кини олорбут уһаайбатыгар, Албан аат спортивнай мусуойугар,     биир дойдулаахпыт, Саха АССР үтүөлээх тириэньэрэ, ССРС физкультууратын туйгуна Чурапчы улууһун, Кытаанах, Арыылаах нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо, тыыл бэтэрээнэ  Иван Николаевич Попов туһунан стендэни , кини наҕараадаларын туһунан ахтыы кинигэни, торжественнай быһыыга –майгыга оҕолоро туттаран үйэтиттилэр.     “Оскуола директора Н.Н.Гуляев олус истиҥник аҕабыт туһунан ахтыы оҥордо, музей салайааччыта Пудов Е.В. иһирэхтик санаатын эттэ, улуус үөрэҕириитин спортка салайааччыта Лукин И.П. үйэлэргэ эдэр ыччаттарга холобур буола туруоҕа диэн этиитэ олус истиҥник иһилиннэ, үөрэппит үөрэнээччитэ республика улуус хас да төгүллээх чемпионката , билигин спортивнайй оскуола учуутала Матвеева С.Н. Иван Николаевичка хайдах дьарыктанан үрдүк ситиһиини ылбытын туһунан ахтыы оҥордо”-диэн Иван Николаевич оҕолоро Анна Ивановна Макарова, Дмитрий Иванович Попов уонна кинилэр дьиэ-кэргэттэрэ үөрүүлэрин үллэстэллэр.  Бу курдук суруллубут суоруллубат, ситимнээх үлэ- сүҥкэн кылаат буолан, үлэһит үтүөтэ киһи аата үйэлэргэ үйэтитиллиннэҕэ.

Быйыл Арассыыйа норуоттарын культурнай  нэһилиэстибэлэрин, САССР тэриллибитэ 100, Саха сиригэр Ийэ, улууска Сир ийэ, хоту көһөрүллүү 80 сылыгар аналлаах "Айхаллан, Чурапчы!" улуустааҕы уус- уран самодеятельноһы көрүү фестивала кулун тутар 21 күнүттэн саҕаланан бэҕэһээ о.э. кулун тутар 27 күнүгэр түмүктэннэ.

Сүрүн ирдэбиллэр: 16 номердаах академическэй кэнсиэр, уус-уран оҥоһуктар, нэһилиэк 100 сыллаах историятын көрдөрүү быыстапкалара, көһөрүллүү 80 сылыгар аналлаах "Көһөрүллүү историята биһиги нэһилиэкпитигэр" 10 мүн видеоролик

Биһиги нэһилиэкпит дьоно-сэргэтэ, ыччата түмсэммит бары ирдэниллэр номердары толорон, кэнсиэри туруордубут. Фестиваль кэнсиэрин ыаллыы сытар Сылан нэһилиэгэр баран көрдөрдүбүт, А.А.Сивцев аатынан норуот айымньытын Дьиэтин коллектива (директор С.С.Ноговицын) наһаа үчүгэйдик көрсөн, кулуубун туран биэрбитигэр махтанабыт. Көрөөччүлэр дохсун ытыс тыастарынан хас биирдии нүөмэри өйөөбүттэрэ олус долгутуулаах буолла. 

Бу фестивальбытыгар күүс көмө буолбут дьоммутугар махталбыт улахан. Ол курдук  "Дьөһөгөй" үҥкүү көстүүмнэрин быһан биэрбит Прасковья Монастырева, Ирина Макарова, иистэнньэҥнэрбит Марфа Акимова, Айталина Потапова, Акулина Владимирова, Айталина Пономарева, алтайскай үҥкүүбүт көстүүмнэрин тикпит, биһиэхэ наар көмөлөһөр иистэнньэҥмит Зинаида Семеновна Андреева, ыгым кэмҥэ көстүүмнэрбит материалларын иэс биэрбит биир дойдулаахпыт Анна Кононовна Даниловаҕа истиҥ махталбытын тиэрдэбит. 

Баһылыкпыт Е.Н.Потаповка, оскуола директорыгар В. М. Яковлевка, үлэһиппит А. М. Анемподистовка, суоппардар Л.А.Пономаревка, Р.Г.Парфеновка, В.А.Потаповка  транспорынан хааччыйбыттарыгар улахан махтал. 

Бары кэнсиэргэ, быыстапкаҕа кыттыбыт талба талааннаахтарбытыгар барҕа махтал тылларын аныыбыт. Инникитин даҕаны түмсүүлээх, нэһилиэкпит туһугар биир санаанан салайтаран кыайыы кынаттана туруоҕуҥ.

Кэнсиэр түмүгүнэн Галаҕа киирдилэр "Чурапчы, айхаллан!", "На Мамаевом кургане тишина" хордар, "Алаас" дьахталлар ансамблларын толоруутугар "Оһуордьут" ырыа, Давид Андреев оһуохайа, Л.Монгуш чабырҕаҕа.

Муус устар 27 күнүгэр Саха республикатын күнүгэр А Федотов аатынан МФСК гала кэнсиэргэ киирэбит. Уопсай түмүккэ кыра нэһилиэктэргэ

Бастакы миэстэ - Төлөй нэһилиэгэ

Иккис миэстэ - Кытаанах нэһилиэгэ

Үһүс миэстэ - Арыылаах нэһилиэгэ

Бэҕэһээ, о.э. кулун тутар 18 күнүгэр Чурапчыга "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтигэр Арассыыйа норуоттарын култуурунай нэһилиэстибэлэрин уонна лингвист - учуонай С.А.Новгородов 130 сылынан "Чараас сытыы тыллаах чабырҕахпыт чаҥыйдын" Мария Андреевна Герасимова - Сэҥээрэ бирииһигиэр чабырҕаҕы толорооччулар аһаҕас күөн - күрэстэрэ буолла. Уус-Алдантан, Тааттаттан, Мэҥэ- Хаҥаластан, улууспут нэһилиэктэриттэн барыта 132 киһи кыттыыны ылла. 

Биһиги нэһилиэкпититттэн "Оторой-моторой" бөлөх 8 кылаас үөрэнээччилэрэ уонна 9 кылаас үөрэнээччитэ Сайыына Лазарева, Сусанна Васильевна Лазарева уонна Любовь Николаевна Монгуш кыттыыны ыллылар. 

Оҕолорго биирдиилээн толорууга Сайыына Лазарева биһирэбил бирииһинэн, "Оторой-моторой" бөлөх бэйэтин бөлөҕөр Бастакы Үрдэл үрдүк аатын ыллылар. Оҕолорго Кылаан бирииһи Чакыр орто оскуолатын үөрэнээччитэ олоҥхону, чабырҕаҕы  толорооччу Аня Макарова ылла.

Улахан дьоҥҥо Сусанна Васильевна биһирэбил, Любовь Николаевна Үһүс үрдэл аатын ыллылар. Кылаан бирииһи Мэҥэ- Хаҥалас Майатын чабырҕахсыттара ылыахтарын ыллылар.

Күөн күрэскэ кыттарбытыгар 8 кылаас үөрэнээччилэрин төрөппүттэригэр, олохтоох дьаһалтабытыгар, оскуола суоппара Леонид Пономаревка күүс көмө буолбуккутугар махтанабыт. Инникитин өссө биир түмсүүлээх буолуоҕуҥ!