Ыам ыйын 15 күнэ - Аан дойдутааҕы дьиэ - кэргэн күнэ. Бу күн чэрчитинэн нэһилиэкпитигэр "Мин дьиэ -кэргэним - мин кириэппэһим" диэн ааттаах дьаһал ыытылынна. Бу киэһэ "Ыллыыр - туойар дьиэ - кэргэн", "Үҥкүүлээн битийиэх", "Норуот үгэһин сөргүтэн" диэн ааттаах номинацияларынан талааннаах дьиэ - кэргэттэри көрүү күрэҕэ буолла. Маны таһынан уран тарбахтаах дьиэ - кэргэттэр эҥинэ бэйэлээх оҥоһуктары аҕалан быыстапкалаатылар. 

Түмүккэ "Ыллыыр-туойар дьиэ - кэргэн" номинацияҕа кыайыылаахтарынан буоллулар: 

Алик, Гоша Афанасьевтар төрөпүттэринээн Альбина Эдуардовналыын, Иван Савельевичтыын дьиэ - кэргэттэрэ, Эрхаан, Харысхан, Арылхан ийэлэринээн Розалия Андреевналыын Пономаревтар дьиэ-кэргэттэрэ, Эвелина, Элла, Ева, төрөппүттэрэ Саргылана Михайловна, Петр Алексеевич Бабиченко дьиэ - кэргэттэрэ

"Үҥкүүлээн битийиэх" номинация кыайыылаахтарынан Виталий ийэтинээн Ольга Ивановна Яковлевтар дьиэ - кэргэттэрэ

"Норуот үгэһин сөргүтэн" фольклор салаатыгар Эрсаан, Эльвира ийэлэринээн Ксения Николаевналыын "Кэччэгэй балыксыт" диэн ааттаах өс хоһооннорунан сценкалара, Дьулус, Күннэй, Ньургун ийэлэринээн Ольга Сергеевналыын Собакиттар дьиэ- кэргэттэрэ норуот ырыатыгар поппурилара, Амелия, Айсен ийэлэрэ Лена Степановна Терютиннар хомуска оонньоон көрөөччү ытыс тыаһын хомуйдулар. 

Быыстапкаҕа барыта 11 дьиэ - кэргэн кытынна, бары кыттааччыларга Туоһу суруктар туттарылыннылар, онтон кыайыылаахтарынан буоллулар:

Лиза, Алтаана эбэлэринэнн Елизавета Аммосовналыын Винокуровтар дьиэ - кэргэттэрэ, Алисса, Ванесса ийэлэринээн Екатерина Афанасьевна Борисовалар дьиэ - кэргэттэрэ, Күннэй төрөппүттэринээн Татьяна Ивановна, Василий Семенович Лазаревтар дьиэ - кэргэттэрэ,Алина, Айысхаан төрөппүттэрэ Тамара Николаевна, Егор Егорович Неустроевтар дьиэ - кэргэттэрэ, Сахая, Сардана Потаповалар дьиэ - кэргэттэрэ, наина ийэтинээн Айталина Владимировна Поноаревалар дьиэ - кэргэттэрэ.

Быыстапкаҕа спортивнай турниктар, оҕуруонан киэргэллэр, киһи хараҕа халтарыйар оҥоһуктар  сааланы биир гына тардыллан көрөөччү сэҥээриитин ыллылар. Оҕолорбут, дьиэ - кэргэттэрбит наһаа да уран тарбахтаах, фантазиялаах эбиттэр диэн сөхтүбүт.

Сахая Потапова хас биирдии кэрэ аҥар ымсыырар клатч суумкаларын оҥорон сөхтөрдө. 3 кылаас үөрэнээччитэ Сахаяттан  суумка оҥорорго ким үөрэппитин  ыйытыластыбыт:

Бэйэм ютубтан көрөн үөрэммитим. Ийэбэр материалын сакаастаабытым. 6-7 суумканы оҥордум. Өссө сакааска эмиэ үлэлээтим диэн кэпсээтэ Сахая. 

Онтон Гоша Афанасьев тиис суунар щеткаттан олус кыраһыабай ытарҕа, подвеска, өссө мамонт муоһуттан брелоктары кыһан оҥорбут. Салайааччыта Чурапчы улууһун норуотун маастара Парасковья Монастырева. Алтаана Винокурова 6 кылаас үөрэнээччитэ диэтэххэ кыыс оҕо сахалыы бастыҥатын, өттүк симэҕин оҕуруонан оҥорбутун сөҕө көрдүбүт. 6 кылаас үөрэнээччитэ Наина Дьяконова минньигэс тортары, кекстары астаан аҕалбыта былдьаһыгынан атыыга барда. 

Ити курдук "Мин дьиэ - кэргэним - мин кириэппэһим" тэрээһин олус сэргэхтик ааста. Дьүүллүүр Сүбэҕэ "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Уран" уран тарбахтаахтарбыт түмсүүлэрин чилиэттэрэ уонна "Алаас" дьахталлар вокальнай ансамблларын ырыаһыттара үлэлээтилэр.  Бу киэһэ "Иэйии" коллекционердар түмсүүлэрин салайааччыта Екатерина Андреева "Оҕо саас оонньуурдара" диэн ааттаах коллекциятын быыстапката,  былыргы куукулалар, тимир сервизтэр, араас оонньуурдар оҕолор интэриэстэрин  тарта. 

Нэһилиэкпит бары дьиэ - кэргэттэрин Аан дойдутааҕы Дьиэ- кэргэн күнүнэн итиитик - истиҥник эҕэрдэлиибит. Бигэ туругу, чэгиэн олоҕу баҕарабыт! 

Көр-күлүү күнүн көрсө, үтүө үгэс буолан кулун утар 31 күнүгэр Мэҥэ- Хаҥалас улууһун Майа сэлиэнньэтигэр  Д.Ф.Ходулов аатынанкултуура киинигэр СӨ үтүөлээх үлэһитэ Аркадий Новиков төрүттээбит Майатааҕы "Көөчөөн көрө" народнай тыйаатыр тэрийиитинэн 16-с төгүлүн ыытыллар өрөспүүбүлүкэтээҕи бэстибээл кыайыылаахтарын түмүк кэнсиэрэ буолла.  

Дьону күллэрии ускуустуба саамай ыарахан жанрын быһыытынан биллэр уонна тулалыыр эйгэбитин дириҥник көрөргө, өйдүүргэ үөрэтэр. "Көөчөөн көрө" устуоруйатын кылгастык билиһиннэрдэххэ, Аркадий Новиков 1989 с Дьаҥхаады нэһилиэгэр кулууп директорынан үлэлии сылдьан бастакы көр- күлүү конкуруһун тэрийбит. Манна Майаттан Виктор Федоров, Анатолий Петров, Антонина Гаврильева, Сергей Михайлов, Анна Охлопкова, Эдьигээнтэн тиийэ кэлэн көрү-күлүүнү биһириир дьон кыттыбыттар. Мантан сиэттэрэн Аркадий Новиков көҕүлээһининэн, бэйэтэ режиссер быһыытынан үлэлээн, муус устар 1 күнүгэр "Көөчөөн көрө" мини- тыйаатыр тэриллэн сыллата конкурстары ыытар буолбуттара.  

Быйыл, 16-с төгүлүн ыытыллар "Сааскы сирэйдэр" көр- күлүү бэстибээлигэр онлайн 149 киһи 40 тахса бөлөх кыттыбытыттан бэстибээлгэ ыҥырыллан  121 киһи 21 бөлөх финалга кииристилэр. Түмүккэ кыайыылаахтарынан буоллулар:

Кылаан Аат- Амма Абаҕатыттан "Ай тал" бөлөх салайааччы Евгения Попова уонна А.М.Новиков оҕолорун анал бирииһэ 30 тыһ сууммалаах туоһу сурук туттарылынна. 

1 үрдэл уонна "Сытыы бөрүө" анал ааты ылла Мэҥэ- Хаҥалас Майатыттан Елизавета Гаврильева

2 үрдэл Чурапчы Кытаанаҕыттан "Кытаанах кыайардара" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө. "Итэҕэс - быһаҕас итинэн бүппэт" чабырҕах ааптара уонна салайааччы Любовь Монгуш. Кинилэр DNS маҕаһыынтан 15 тыһ сууммалаах сертификат туттулар.

3 үрдэл уонна "Көрөөччү биһирэбилэ анал ааты ыллылар Үөһэ-Бүлүү Хоротуттан "Хоросо" бөлөх .

1 үктэл- Ньурба Антоновката, 2 үктэл -Хатастар, 3 үктэл Бүлүү Балаҕаччыта буоллулар. 

Бэстибээл Дьүүллүүр Сүбэтигэр үлэлээтилэр: Россия тыйаатырдарын диэйэтэллэрин сойууһун чилиэнэ, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ Саргылана Адамова, СӨ үтүөлээх артыыската Валентина Чиркова, Д.Ф.Ходулов аатынан Култуура киинин исписэлииһэ Елена Варламова, урбаанньыт А.М.Новиков уола Ян Новиков, кыыһа Туйаара Васильева, Аркадий Новиков үөрэнээччитэ, Төхтүр кулуубун исписэлииһэ Аян Стручков, СӨ култууратын туйгуна, култуура уонна духуобунай сайдыы салаатын исписэлииһэ Спиридон Григорьев, А.М.Новиков доҕоро "Маггис" , "Сахамуви.ру" онлайн киинэ-устуудьуйа салайааччыта Ньургун Иванов, СӨ култууратын туйгуна, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтин сүрүннүүр исписэлииһэ Любовь Шишигина. 

Биһиги улуустан бу бэстибээлгэ Хатылыттан "Харса суох Хатылылар" уонна биһиги "Кытаанах кыайардара" бөлөхтөр кытынныбыт. Хатылылар сценканан, биһиги чабырҕаҕынан. 

Салгыы бэстибээл кыттыылаахтара муус устар 1 күнүгэр Нам улууһун Хамаҕаттатыгар, муус устар 2 күнүгэр Намҥа, муус устар 3 күнүгэр Дьокуускайга "Сэргэлээх уоттара" култуура киинигэр кэнсиэрдии айаҥҥа туруннулар. 

Сүрдээх ыраахтан Ньурбаттан, Үөһэ-Бүлүүттэн, Бүлүүттэн  кытта кэлбиттэрин сөҕө көрдүбүт. Элбэх сахалыы киинэҕэ уһуллубут геройдары кытта билсэн, биир интэриэстээх дьону кытта кэпсэтэн, сүбэ-ама ылан астына- дуоһуйа кыттан, кыайыы өрөгөйүн билэн кэллибит. Биһигини сылаас- сымнаҕас массыынатынан илдьэ сылдьыбыт Леонид Пономаревка махталбытын тиэрдэбит. 

Күлэ-үөрэ сылдьыҥ, оччоҕо уһун олохтонуоххут, этэҥҥэ сылдьыаххыт!

Бэҕэһээ, о.э. кулун тутар 12 күнүгэр Чурапчыга, "Утум" дьиэтигэр Чурапчы нэһилиэгин "Айыллаан" сынньалаҥ киинин үлэһиттэрин тэрийиитинэн "Вяжем тепло и уют" диэн ааттаах улуустааҕы бастакы олимпиада буолла. 

Бу олимпиада сыала- соруга диэн улууспутугар баайар дьоҕурдаах, талааннаах, уран  тарбахтаах  дьоннор үлэлэрин киэҥ эйгэҕэ таһаарыы, биир интэриэстээх дьону түмэн опыт атастаһыы. Олимпиадаҕа барыта 15 кыттааччы Хоптоҕо, Хадаар, Чурапчы,Мугудай Арыылаах, Сылан, Кытаанах, Одьулуун нэһилиэктэриттэн кэрэ аҥардар түмсэн күөн- көрүстүлэр. 

Тэрээһин үөрүүлээх чааһыгар, бу бырайыак ааптара Анна Петрова, олимпиада түһүмэхтэрин билиһиннэрдэ, Дьүүллүүр Сүбэҕэ  Таатта улууһуттан Лидия Егоровна Тимирдяева, СР культуратын туйгуна "Ай" народнай студия салайааччыта Сусанна Дмитриевна Дьячковская, СР уус-уран оҥоһуктарга маастара Надежда Прокопьева Ахматова үлэлээтилэр. 

Бастакы сорудаҕынан дьиэтээҕи үлэ: хас биирдии кыттааччы 2 үлэтин аҕалан быыстапкаҕа туруорда, иккис түһүмэххэ суругунан  боппуруоска эппиэттэтилэр, үһүс түһүмэххэ схема оҥорон баайан көрдөрдүлэр, төрдүс түһүмэх оҕолору үөрэттилэр. 

Биһиги нэһилиэктэн "Кытаанах нэһилиэгин маастара", крючогунан баайыыны баһылаабыт Евдокия Николаевна Ноева кытынна. Быыстапкаҕа ирис саптарынан  крючогунан баайбыт зонтигын уонна улахан скатерть туруорда. Боппуруостарга иккигэ эппиэттээбэтим диэн чиэһинэйдик билиннэ, схема оҥоруутугар бэрт хаачыстыбалаахтык баайда, бэйэтин сиэнин Саида Соловьеваны үөрэтэн, Саида 5+ сыананы ылла. 

Түмүккэ "Искусница вязание" анал аат Наталья  Дьячковскаяҕа (Одьулуун) ананна, "Ажурная фея" ааты Хоптоҕоттон Анисия Федорова ылла, "Утум" дьиэтин иһинэн үлэлиир баайыы түмсүүтүн салайааччытын Варвара Гаврильевна Бурнашева анал бирииһин "Лучший наставник" ааты  биһиги Евдокия Николаевнабыт ылла, "Ай" студия анал бирииһин Одьулуунтан Дария Михайлова тутта. 

3 миэстэҕэ Нюргуяна Сыромятникова Арыылаах, 2 миэстэ Вера Баишева Хадаар уонна Олимпиада кыайыылааҕынан буолла Арыылаахтан Татьяна Барашкова. 

Дьэ ити курдук бастакы хараҥаччылар - олимпиадниктар опыт, санаа атастаһан, маастар- кылаас көрдөрөн инникитин өссө көрсүөхпүт диэн тарҕастылар. 

Олимпиада кыттыылаахтарын ылбаҕай ырыаларынан эҕэрдэлээтилэр "Айыллаан" с.к. үлэһиттэрэ. 

Биһиги нэһилиэкпитин аатын ааттатан кэлбит Евдокия Николаевнаҕа махтанан "Түһүлгэ" НАДь аатыттан "Ситим" маҕаһыынтан сертификат, Махтал сурук туттардыбыт, айаммытыгар көмөлөспүт олохтоох дьаһалтабытыгар Е.Скрябинаҕа, Л.Пономаревка махталбытын тиэрдэбит.  

Сааскы маҥнайгы бырааһынньыгынан бары сурутааччы кэрэ аҥардарбытын эҕэрдэлиибит!

Кулун тутар ый саҕаланна, ону кытта үлэбит, ситиһиилэрбит эмиэ саҕаланнылар. Кылгастык бу үүммүт ый маҥнайгы нэдиэлэтин үлэлэрин туһунан билиһиннэрэбит.

Ааспыт  ый бүтэһик күнүгэр, олунньу 29 күнүгэр биһиги киэн туттар учууталбыт, элбэх көлүөнэ ыччаты итиигэ - үөрэтиигэ  олоҕун анаабыт, РФ үөрэҕириитин туйгуна, СР физическэй культураҕа уонна спортка туйгуннара Николай Федорович Смирников 75 сааһынан улууспут "Боотур Уус" стадионун   ытыы киинигэр салгын саатынан ытыыга күрэхтэһии буолан ааста. Бу күрэхтэһии үөрүүлээх чааһын биһиги нэһилиэкпит тэрийэн, кэлбит ыалдьыттары арыылаах алаадьынан, кыынньар кымыһынан айах тутан  күндүлээтибит.

                                       х    х     х     х     х     х

Кулун тутар 1 күнүгэр республика үрдүнэн ыытылла турар "Биллэр ырыа  биллибэт ааптардара" диэн республикатааҕы норуот айымньытын Дьиэтин бырайыагар биһиги нэһилиэктэн Любовь Монгуш Анна Исаковалыын "Сибэккилэр" ырыаны толорон кытынна. Бу киэһэ "Сибэккилэр" ырыа автора Семен Попову көрсөн дьэ билистилэр. маны таһынан "Оо, арылхай харахтаах, уп уһун суһуохтаах" диэн оччотооҕу ыччат уоһуттан түспэт "Чурапчым кыысчаана" диэн  ырыаны Валерий Корякин толорон дохсун ытыс тыаһын хомуйда, бу кини бииргэ төрөөбүт убайа Иван Корякин суруйбутун биллибит. "Алаас кыыһа" ырыаны өрөспүүбүлүкэбит  үтүөлээх артыыһа Варвара Аманатова ыллыырын бары билэбит, ол гынан баран бу ырыаны Дириҥ нэһилиэгиттэн биллэр поэт Айыл суруйбутун сорохтор саҥа иһиттилэр. "Айан ырыата" суоппардар гимнэринэн буолар диэтэхпитинэ сыыспаппыт буолуо. Онтон бу ырыаны Михаил Дьяконов суруйбутун Иван Егоров толордо. Дьэ ити курдук биллэр ырыалар биллибэт аптардарын кытта истиҥ билсиһии  киэһэтэ буолла. 

Бу күн А.А.Сивцев аатынан Сылаҥнааҕы сынньалаҥ киинигэр "Норуот күүһэ - көмүөл күүһэ" аһымал кэнсиэргэ Чурапчы улууһун нэһилиэктэрин талба талааннаахтара кытыннылар., биһиги нэһилиэктэн Степан Прохоров кыттыыны ылла. 

                                         х     х     х     х     х

Кулун тутар 2 күнүгэр оройуоннааҕы "Айылгы" норуот айымньытын Дьиэтигэр "Уруйдан, Пионерия!" диэн тэрээһини тэрийэн ыыттыбыт. Бу Саха сиригэр пионерия тэриллибитэ 100 сылыгар анаммыт дьаһалы Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Иэйии" коллекционердар түмсүүлэрин салайааччыта Екатерина Гаврильевна Андреева көҕүлээһининэн ыытылынна. Тааттаттан, Амматтан, Мэҥэ- Хаҥаластан, Дьокуускайтан,Чурапчыттан, Уус- Алдантан барыта 70 тахса киһи кэлэн Пионерия туһунан коллекцияларын быыстапкатын туруордулар, араас конкурстарга кытыннылар. Ол курдук "Пионерия мин олохпор" музей в чемодане, "Былыргы пионерскй мал", "Пионерскай наҕараадам", "Оскуола өйдөбүнньүк маллара"  конкурстарга 31 киһи кытынна. Кэлбит ыалдьыттарга "Иэйии" коллекционердар үлэлэрин кэпсиир буклеттар, пионербаһаатайдарга юбилейнай вымпеллар, конкурс кыайыылаахтарыгар сувенирдар, дипломнар туттарылыннылар. Коллекционердар коллекцияларын атастаһыылара, атыылаһыылара тэрилиннэ. Бу тэрээһиммитигэр күүс - көмө буолбут "Айылгы" НАДь салалтатыгар, кафетерий үлэһиттэригэр, оскуолабыт үлэһитигэр В.Н.Трофимовка, "Кытаанах нэһилиэгэ" МТ баһылыгын солбуйааччы Е.И.Скрябинаҕа, "Иэйии" коллеционердар салайааччыларыгар Е.Г. Андрееваҕа тэрийээччилэр ааттарыттан махталбытын тиэрдэбит. 

                                            х   х  х   х   х   х

Кулун тутар 5 күнүгэр улууспут киинигэр "Чараас сытыы тыллаах чабырҕахпыт чаҥыйдын" биллиилээх чабырҕахсыт М.А.Герасимова-Сэҥээрэ аатынан чабырҕаҕы толорооччулар өрөспүүбүлүкэтээҕи аһаҕас күөн - күрэстэрэ "Айылгы" НАДь буолла. Барыта 166 кыттааччы 10 тахса бөлөх, биирдиилээн толорооччулар кэлэн күөн көрүстүлэр. Амма, Мэҥэ- Хаҥалас, Таатта,Чурапчы улуустарыттан бу сэдэх көрүҥү тарҕатааччылар кэлэн илин - кэлин түһүстүлэр. Дьүүллүүр Сүбэҕэ бэрэссэдээтэлинэнМария Андреевна бэйэтинэн олордо, кинэхэ көмөлөстүлэр Дьокуускайдааҕы культура уонна искусство колледжын уһуйааччылара Александра Николаевна Васильева, Мария Гаврильевна Боппоенова, чурапчытааҕы Пермяков аатынан үөрэх түмэлин сүрүн үлэһитэ Екатерина Иннокентьевна Егорова үлэлээтилэр. 

Биһиги "Түһүлгэ" НАДь иһинэн үлэлиир "Оторой- моторой" оҕолорго чабырҕах бөлөҕүн 2 састааба кыттан "Биһирэбил" ааты ыллылар.  кылаас үөрэнээччитэ Ванесса Борисова оҕолорго 3 үрдэл, улахан дьоҥҥо биирдиилээн толорууга Сусанна Васильевна Лазарева 3 үрдэл, Любовь Николаевна Монгуш 1 үрдэл аатын ыллылар. Онтон "Кытаанах кыайардара" улахан дьоҥҥо чабырҕахсыттар бөлөхтөрө 3 үрдэл  буоллулар. Оҕолорго Кылаан бирииһи Аня Макарова Чурапчытааҕы гимназия 11 кылааһын үөрэнээччитэ ылан DNS маҕаһыын 20.000 сууммалаах картатын тутта, онтон улахан дьоҥҥо Мэҥэ- Хаҥалас Тиэлиги "Билбит- көрбүт" чабырҕахсыттарын бөлөҕө эмиэ бу маҕаһыын 35.000 сууммалаах картатын тутан үөрдүлэр.   

Бу күн библиотекарьбыт Лена Александровна көҕүлээһининэн "Сааскы иэйиилэр" көрсүһүү буолла.  Бу көрсүһүүгэ сибэкки , оҕуруот аһын сиэмэлэрэ атыыга таҕысталыра. ону таһынан таҥаһынан кукла оҥоруутугар маастар - кылаас ыытылынна. 

                                            х    х    х    х    х

Кулун тутар 6 күнүгэр "Түһүлгэ" НАДь, нэһилиэкпит спортинструктора Иван Оконешников көҕүлээһининэн Аан дойду дьахталларын күнүгэр аналлаах, дьахталларга биирдиилээн бастааһыҥҥа теннис күрэхтэһиитэ ыытылына.  Кыайыылааҕынан Лена Пономарева, 2м Мария Пономарева, 3 м Александра Борисова буоллулар. Маны сэргэ паранан бильярд күрэхтэһиитэ ыытылынна. барыта 7 пара кытынна. Түмүккэ кыайыылааҕынан Мария Пономарева, Валера Яковлев хамаандалара 1 м, Александра Пономарева, Иван Оконешников хамаандалара 2 м, уонна 3 миэстэни  Альбина Лугинова, Владимир Боякинов, Екатерина Скрябина, Дмитрий Кириллин хамаандалара   үллэһиннилэр. Дьахталларга теннискэ, бильярдка многоборье күрэхтэһиитигэр 1м Александра Борисова, 2м Лена Пономарева, 3м Мария Пономарева тахсаннар олохтоох дьаһалта туруорбут сыаналаах бириистэринэн, дипломнарынан наҕараадаланнылар.

                                     х   х   х   х   х   х

Кулун тутар 7 күнүгэр "Түһүлгэ" НАДь иһинэн үлэлиир куруһуоктар бөлөхтөрө ыаллыы сытар Арыылаах нэһилиэгэр сааскы маҥнайгы бырааһынньыгынан "Сандал сааһынан..." диэн ааттаах эҕэрдэ кэнсиэр көрдөрөн кэллибит. "Саһарҕа" квартет, "Тэтим" ВИА, үҥкүүһүттэр, "Бэйэ дьоно" сценка бөлөхтөрө көрдөөх сценкалаах, ыллам ырыалаах дьоро киэһэни бэлэхтээн, көрөөччүлэр дохсун ытыстарын тыаһын хомуйан кэллибит. 

                                       х   х    х    х    х    х

Дьэ уонна сааскы  маҥнайгы бырааһынньыкпытыгар аналлаах декадабытын түмүктээтэ "Таптыыбын дойдубун, доҕотторбун, бар дьоммун" диэн олус истиҥ ааттаах кэнсиэри бэлэхтээтилэр Алла, Петр Максимовтар дьиэ-кэргэттэрэ. Кинилэр Нам улууһун кииниттэн биһиэхэ ырыа- тойук кэһиилээх, төрөппүттэрин, оҕолорун, доҕотторун илдьэ кэлэн олус истиҥ киэһэни бэлэхтээтилэр.

Бүгүҥҥү киэһэҕэ нэһилиэкпит олохтоох дьаһалтатын уонна депутаттарын ааттарыттан эҕэрдэ тылы кэрэ аҥардарга анаан эттэ нэһилиэкпит депутата Василий Потапов, ылбаҕай ырыатынан эҕэрдэлээтэ Степан Прохоров. 

Россияҕа Дьиэ- кэргэн, Саха сиригэр Оҕо саас сылларыгар анаан, аан дойду дьахталларын күнүнэн бииргэ төрөөбүт кыргыттарга анаан "Аҕас - балыс" хаартыска күрэҕэ ыытылынна. Түмүккэ 3 миэстэ Эвелина, Элла, Ева Бабиченколар, 2 м Айыына Аммосова эдьиийинээн Аэлиталыын, 1 м Айлаан, Харыйаана Пономаревалар уонна Муҥутуур Кыайыылаах Наина Дьяконова эдьиийдэринээн Алиналыын,  Натальялыын уонна "Түһүлгэ" НАДь "CHILL" хоһугар бырааһынньык ыытар сертификат туттулар., бары миэстэлэрспит кыргыттар дипломнарынан, бириистэринэн наҕраадаланнылар. 

Бары нэһилиэкпит кэрэ аҥардарын өссө төгүл сааскы кэрэ бырааһынньыгынан эҕэрдэлиибит, бары үчүгэйи, ситиһиилэри баҕарабыт. 

Дорооболоруҥ  убаастабыллаах сайтпыт сурутааччылара, биһиги  үлэбитин, тэрээһиннэрбитин интэриэһиргээн көрөр-ааҕар бар дьоммут. Бүгүн "Кэпсээ, туох сонун?" рубрикабытыгар  "Түһүлгэ" НАДь  ааспыт нэдиэлэтээҕи үлэтин сонун гынан кэпсиибит. Ол курдук

Олунньу 21 күнүгэр "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтигэр  "Айхаллан, Чурапчы!" бэстибээл кыайыылаахтарын чиэстиир дьоро киэһэ ыытылынна. Манна икки бөлөҕүнэн кыайыылахтарга наҕараадаларын туттардылар. Бастакы бөлөххө улахан нэһилиэктэргэ 3 м ылла Тоскин аатынан Одьулууннааҕы "Сайдыс" НАДь 60.000, 2 м И.И.Кандинскай аатынан "Айыллаан" сынньалаҥ киинэ 70.000, 1 м Лыткина аатынан Чыаппаратааҕы "Ырыа" НАДь 100.000, иккис бөлөххө кыра нэһилиэктэргэ 3м ылла Чакыр Фольклор Дьиэтэ 60.000, 2м Болтоҥо НАДь 70.000,1м Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" НАДь 100.000 суммалаах сертификаттары тутан үөрүүбүтүн дохсун ытыс тыаһынан арыаллаатыбыт. Маны таһынан лауреаттар, дипломаннар ааттара билиннэ: быыстапкаҕа биһиги "Уран" уран тарбахтаах түмсүүлэрбит, Е.Т.Миронова, М.С.Анемподистова лауреаттар, Е.М.Нестерева, И.П.Макарова дипломаннар, кэнсиэр нүөмэрдэригэр С.В.Лазарева, ВИА "Тэтим" абааһы кыыһын ырыатынан, Степан Прохоров Сорук - Боллур ырыатынан, "Кытаанах кыайардара" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө лауреаттар, Давид Андреев оһуохайынан, икки хорбут,   Екатерина Скрябина Удаҕан ырыатынан дипломаннар буоллулар. кыайыылаахтар кэнсиэрдэригэр Абааһы кыыьын ырыатынан "Тэтим" ВИА, Сорук Боллур ырыата, чабырҕахсыттар бөлөхтөрө кыттн нэһилиэкпит аатын ааттаттыбыт. 

                                   х      х      х       х       х       х

Олунньу 23 - Аҕа дойдуну көмүскээччилэр  күннэригэр хоту сытар нэһилиэктэр оскуолаларын алын сүһүөх кылаас уолаттарыгар  "Мин Россия патриотабын" военизированнай күрэхтэһии тэрийдибит. Манна Арыылаахтан, Улахан - Күөлтэн, Сылаҥтан, Түөйэттэн, Кытаанахтан 8 уолаттар илин - кэлин түсүһэн күрэхтэстилэр. Былырыын маннык күрэхтэһиини бэйэбит оскуолабыт уолаттарыгар ыыппыппыт, онтон быйыл кустовойунан тэрийдибит. Барыта 6 түһүмэхтээх күрэхтэһиигэ кыайыылааҕынан таҕыста Далан аатынан кытаанах орто оскуолатын 3 кылааһын үөрэнээччитэ Титомир Лыткин буолла. Дьүүллүүр Сүбэ председателинэн иккис сылын үлэлээтэ Василий Потапов. Уолаттарга барыларыгар анал ааттар, дьонноро, оскуолалара туруорбут бириистэрэ туттарылынна. Уолаттар мэник- тэник дьон бэйэ- бэйлэрин кытта билсиһэн, "Түһүлгэ" НАДь бырааһынньыктааҕы тордун сиэн үөрэн- дуоһуйан тарҕастылар. бары кыттыбыт уолаттарбытыгар, кинилэр төрөппүттэригэр, оскуолаларыгар махталбытын тиэрдэбит.

                                     х      х      х     х     х     х

Олунньу 26 күнүгэр Таатта улууһун Тыараһа нэһилиэгэр "Тыыннаах тыл" кэпсээни уус -ураннык ааҕыыга републиканскай күрэхтэһии ыытылынна. Манна Дьүүллүүр Сүбэҕэ Ойуунускай аатынан Саха академическэй  театрын артыыһа Стручков И.Ю, Чөркөөхтөөҕү Толтяков аатынан народнай театр режиссера Яковлева М.П, "Саха" НКИХ сериал сулууспатын салайааччыта Пермякова М.Д, СӨ "Сайдыы" саха тылын литэрэтиирэтин, төрүт култуура учууталларын ссоциациятын председателэ Барашкова Ж.Ф, Мординов аатынн Тааттатааҕы лицей саха тылын, литературатын учуутала Андросова О.П. курдук ааттаах суоллаах дьон  үлэлээтилэр, видеолары  кэтэхтэн уонна миэстэтигэр көрдүлэр. Манна Кытаанахтан Л.Н.Монгуш салайааччылаах  кыттыбыт 10 кылаас үөрэнээччитэ Виталий Гоголев "Үрэх баһын үһүйээнэ" диэн Далан кэпсээнин нойосуус ааҕан бэйэтин бөлөҕөр 3 үрдэл  аатын ылла. Бу үрдүк ситиһиитинэн Витяны  эҕэрдэлиибит. Инникитин таһаарыылаах, айымньылах үөрэҕи, үлэни баҕарабыт. 

                                        х     х     х     х     х     х

Олунньу 27 күнүгэр Чурапчыга "Айылгыга" - "Өбүгэ ситимэ" диэн ааттаах улууспут нэһилиэктэрин уран утарбатаахтарын үлэлэрин көрүү быыстапкатыгар кытынныбыт. Быыстапкаҕа биһиги нэһилиэктэн "Уран" түмсүүбүт саҥа оҥорбут сөрүөлэрэ, Е.Т.Миронова, Е.А.Борисова, П.В.Монастырева, И.П.Макарова үлэлэрэ турдулар. 

"Айхаллан, Чурапчы!" улуустааҕы уус- уран самодеятельноһы көрүү фестивала быйыл  И.Г.Тимофеев- Теплоухов "Куруубай хааннаах Кулун Куллустуур" олоҥхотугар олоҕуран ыытылынна. Фестиваль олунньу 15 күнүттэн тэтимнээхтик саҕаланан, олунньу 18күнүгэр түмүктэннэ. Биһиги  нэһилиэкпит дьоно - сэргэтэ олус түмсүүлээхтик бэлэмнэнэн оҕолуун - улаханныын көстүүмнэри тигиигэ, атрибуттары  бары көмөлөөн оҥордубут, хас биирдии нэһилиэк олохтооҕо бу фестивальга кылааттарын киллэристилэр. Ким эрэ сиэн оҕолору көрөн эдэр дьиэ- кэргэттэр репетицияҕа кэлэллэрин харгыстаабатылар, ким эрэ таҥас тиктэ, ас астаата, маҕаһыынтан материаллары, араас бытархай маллары ылан үлэбитин чэпчэтистилэр ол түмүгэр бэйэбит бөлөхпүтүэр 4,50 баллаах Бастакы миэстэни ыллыбыт. "Уран" уран тарбахтаахтарбыт ирдэниллэр Сөрүөнү олус хаачыстыбалаахтык оҥорон быыстапкаҕа үрдүк ситиһиилэннибит. Сөрүө оҥоруутугар сиэлинэн, кутуругунан көмөлөспүт дьоммутугар барҕа махтал! Дьоммутугар - сэргэбитигэр барҕа махтал буолуохтун! Бары түмсүүлээх,биир санаалаах буолан үрдүк ситиһиилэннибит! 

Бу ааһан эрэр сылбыт бүтэһик ыйын 12 күнүгэр Афанасий Петрович Илларионов аатын сүгэр Хайахсыт орто оскуолатыгар оҕолорго аналлаах "Кут - сүр" фольклорнай фестиваль быйыл 16 төгүлүн ыытылынна. Улууспут 14 оскуолаларыттан  157 оҕо кэлэн фольклор араас жанрыгар күрэхтэстэ. Ол курдук норуот ырыата, үгэ, чабырҕах, олоҥхо, тойук, оһуохай. Дьүүллүүр Сүбэ бэрэссэдээтэлинэн үлэлээтэ бу фестиваль автора, улууска эрэ буолбаккка республикаҕа киэҥник биллэр чабырҕахсыт, чабырҕаҕы айааччы, уһуйааччы Мария Андреевна Герасимова - Сэҥээрэ, ону таһынан улуустааҕы Олоҥхо дьиэтин специалиһа О.Монастырева, Хайахсыт орто оскуолатын учууталлара үлэлээтилэр. Фестиваль кыттыылаахтарын Хайахсыт оскуолатын директора, фестиваль автора, оскуола уолаттарын бөлөҕө  эҕэрдэлээтилэр. Хайахсыкка  сахалыы ойуулаах -мандардаах киэргэллээх, сылаас, ыраас  саҥа таас оскуола үлэҕэ киирэн, оҕолор, учууталлар олус киэн туттан - хаптан сылдьаллара киһи сүргэтин көтөҕөр.  Бу фестивальга саамай элбэх оҕо Дархан кыһатыттан кэлбиттэр, салайааччылара биһиги биир  дойдулаахпыт Валентина Ивановна Дьячковская. Барыта 82 оҕо кэлэн, 2-3 кылаастар күрэхтэстилэр. 

Биһиги Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Оторой - моторой" фольклорнай бөлөх кыра бөлөҕө  чабырҕах жанрыгар кытынна. Кинилэр Мария Герасимова - Сэҥээрэ суруйуутугар "Сахам оонньуулара" чабырҕаҕы олус тахсыылаахтык толорон, бу көрүҥҥэ Бастыҥнар буоллулар. Оҕолорбутун бастакы улахан ситиһиилэринэн эҕэрдэлиибит. Ыраах айаҥҥа сылаатык, сымнаҕастык илдьэ сылдьыбыт суоппарбытыгар Иван Савельевич Оконешниковка дириҥ махталыбтын тиэрдэбит. 

Маннык ааттаах тэрээһин Аан дойдутааҕы инбэлииттэр күннэрин чэрчитинэн улууспутугар буолан ааста. Бу күн "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтигэр сарсыардаттан элбэх тэрээһиннэр былааннаахтык ыытылыннылар. Чурапчы улууһун доруобуйаларынан хааччахтаах дьон түмсүүтэ, нэһилиэктэртэн киирэн араас тэрээһиннэргэ көхтөөхтүк кытыннылар. Ол курдук кинилэр интэриэһиргиир боппуруостарыгар аналлаах "Төгүрүк остуол", улуустааҕы Сокольников аатынан балыыһа быраастарыгар доруобуйаларын көрдөрдүлэр, "Уран Уус" диэн ааттаах оҥоһуктар быыстапкаларыгар кытыннылар. Онтон күнүс  14 чаастан декада аһыллыытын үөрүүлээх чааһыгар улуустааҕы опека салайааччыта М.П.Антипина, улуустааҕы адаптивнай спорт салайааччыта  И.К.Матвеев, бэтэрээннэр Сэбиэттэрин салайааччыта М.Н Матвеева, улуустааҕы  инбэлииттэр түмсүүлэригэр  саҥа талыллыбыт салайааччы С.Н.Хоютанова, нэһилиэктэр баһылыктара, социальнай үлэһиттэр, түмсүү салайааччылара эҕэрдэ тыллары эттилэр, улууска, нэһилиэккэ көхтөөх, ситиһиилээх кыттааччыларга  наҕараадалары туттардылар. Дьэ ол кэнниттэн улууспутугар аан бастаан тэриллибит "Үҥкүүлээ" инклюзивнай үҥкүү күрэҕэ үгүс киһи болҕомтотун тарта. Барыта 13 үҥкүү толорулунна. Нэһилиэктэр олус бэлэмнэнэн, долгуйан кэлэн кытыннылар. Жеребьевка быһыытынан аан бастаан үҥкүү күрэҕин Хоптоҕоттон Алексадр Собакин "Северный танец с бубном" киниэхэ көмөлөстө Айаал Новгородов, Хадаартан олус үчүгэй көстүүмнээх кыргыттар Татьяна Осипова, Екатерина Лукина Ингуш омук үҥкүүтэ, Болугуртан Абрам Гермогенов, Егор Дьячковскай  "Кумпарсито" үҥкүүнэн элээрдэн аастылар , Мугудайтан Клара, Илья Варламовтар сонун туруоруулаах "Таптал", Болтоҥоттон Ирина Новгородова, киниэхэ көмөлөстө Александра Протодьяконова тэбис тэҥник хамсанан Узбек омук үҥкүүтүн толордулар, Чакыртан Иван Юмшанов ийэтинээн Лена Егоровналыын "Нарын вальс"толордулар, Одьулуун кыргыттара Екатерина Барашкова сайыммытын санатан "Амсат эрэ дьэдьэҥҥиттэн" амсаттылар, киниэхэ "Оптимист" бөлөх кыргыттара күүс көмө буоллулар, Төлөй эрчимнээх кыыһа Мария Капрынова кавалерынаан Альберт Коркинныын "Стиляги" саайдылар, Чурапчыттан Джамиля Павлова "Санаа күүһэ" үҥкүүтүнэн былааһы ылла, киниэхэ көмө буоллулар "Березка" уһуйаан коллектива, Сылаҥ нэһилиэгиттэн Евдокия Протодьяконова Испанскай үҥкүүтүнэн тэлээрдэн Испанияҕа олорор курдук сананныбыт, киниэхэ Егор Макаров коллективын кыргыттарынаан күүс көмө буоллулар, Хатылы кыргыттара Анна, Мария Барашковалар "Чараҥ суугуна" үҥкүүнэн хатыҥ чараҥҥа күүлэйдэттилэр, Кытаанахтан Роман Максимов, Николай Суздалов "Өй уонна сүрэх" дириҥ ис хоһоонноох үҥкүүнү толорон көрөөччүнү долгуттулар, Чурапчыттан Екатерина Федорова, Иван Пермяковтуун "Хрустальный вальс" толорон Золушка остуоруйаны көрбүт курдук сананныбыт.  Барыта 5 бөлөх, 8 пааранан үҥкүү толорулунна. 

Түмүккэ пааранан үҥкүү кыайыылаахтарынан: 

Үһүс Үрдэл- Ирина Новгородова, Александра Протодьяконова (Болтоҥо)

Иккис Үрдэл - Клара, Илья Варламовтар (Мугудай)

Бастакы Үрдэл - Екатерина Федорова, Иван Пермяков (Чурапчы)

Кылаан Кыайыылаах - Роман Максимов, Николай Суздалов (Кытаанах)

Бөлөҕүнэн толорууга Кыайыылаахтар:

Үһүс Үрдэл- Абрам Гермогенов, Егор Дьячковскай (Болугур) 

Иккис Үрдэл - Анна Барашкова, Мария Барашкова (Хатылы)

Бастакы Үрдэл- Джамиля Павлова (Чурапчы)

Кылаан Кыайыылаах - Евдокия Протодьяконова (Сылаҥ)

Кылаан кыайыылаахтар 10000 уу харчынан наҕараадаланнылар. Бары спонсордарбытыгар, кыттааччыларга, салайааччыларга махталбытын тиэрдэбит. 

Бу сонун тэрээһини толкуйдаабыт, тэрийбит Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Сыккыс" түмсүүлэргэ (салайааччы Новгородова Парасковья Владимировнаҕа), ыытааччыларга Ксения Гоголеваҕа, Николай Суздаловка, Лена Александровна Пономареваҕа барҕа махталбытын тиэрдэбит. 

"Уран Уус" быыстапка күрэҕэр олус интэриһинэнй оҥоһуктар киһи болҕомтотун тартылар. Биһиги нэһилиэктэрбитигэр наһаа да талааннаах, уран тарбахтаах, мындыр толкуйдаах дьон баалларыттан сөҕөн эрэ кэбистибит. Быыстапканы сыаналаатылар СР уус- уран оҥоһуктарга маастардара Надежда Прокопьевна Ахматова, Александра Викторовна Игнатьева. 

Түмүккэ кыайыыылаахтар ааттаннылар: 

Үһүс Үрдэл- Ирина Емельянова (Чурапчы)

Иккис Үрдэл - Афанасий Артемьев (Болугур)

Бастакы Үрдэл- Михаил Пономарев (Кытаанах)

Кылаан Кыайыылаах - Сылаҥ Улахан - Күөлүттэн Надежда Попова

уонна 10000 уу харчынан наҕараадаланна. 

Бу тэрээһиҥҥэ 17 спонсор бириистэри  туруордулар: 

"Кытаанах нэһилиэгэ" МТ (баһылык Е.Н.Потапов)

Далан аатынан Кытаанахтааҕы оскуола - сад (директор В.М.Яковлев)

Чурапчытааҕы ОДьКХ профсоюһа (Г.П.Далбаев)

Кытаанахтааҕы ОДьКХ (маастар И.П.Винокуров)

Кытаанахтааҕы "Үйэн" дьахтар Сэбиэтэ (салайааччы К.Н.Гоголева)

Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" НАДь (директор А.В.Пономарева)

Кытаанахтааҕы пенсионердар  түмсүүлэрэ (салайааччы М.П.Парфенова), "Арыллыы" студия (салайааччы Байаана Дагдай) Дьокуускай, улуустааҕы ВОИ (салайааччы С.Н.Хоютанова), Библиотекалар (Мугудай - Е.Д.Попова, Хатылы - А.П.Попова, Арыылаах - В.М.Попова, Бахсы- Л.П.Аргунова, Хадаар - Л.Н.Ноговицына, Сылаҥ - А.В. Аммосова, Дириҥ- М.П.Толстоухова, Мындаҕаайы - Т.И.Егорова, Школа-интернат О.М.Окорокова, Чыаппараттан сааһын тухары библотекарынан үлэлээбит, билигин Бочуоттаах сынньалаҥҥа олорор А.Д.Попова)

Субуруускай аатынан Болтоҥо оскуолатын 12 выпуһа, Урбаанньыттар С.В.Алексеева, биир дойдулаахтарбыт А.К.Данилова, А.В.Капырина,  Кытаанах оскуолатыгар өр сылларга саха тылын, литературатын учууталынан үлэлээбит А.С.Иванова оҕолорун, сиэттэрин, хос сиэттэрин ааттарыттан Е.С.Иванова, Кытаанахтан тыа хаһаайыстыбатынан дьарыктанар урбаанньыттар, бааһынай хаһаайыстыбалар, тыа хаһаайыстыбатын исписэлииһэ У.Г.Захарова. 

Барыгытыгар чэгиэн доруобуйаны, күүстээх санааны, көхтөөх олоҕу баҕарабыт. 

Республикабыт Ил Дарханын  ыйааҕынан, ахсынньы ый бастакы өрөбүлэ Саха республикатын норуоттарын культураларын күнүнэн биллэрилиннэ. Күн бэҕэһээ, бу тэрээһин Россияҕа аан бастаан тэриллэн,ТриумфПАРАД "Многообразие культур - величие Якутии" диэн ааттаах  Дьокуускайга  Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтигэр ыытылынна. Мраморнай саалаҕа Сахабыт сиригэр олорор землячестволар  түмсүүлэрин  тэрийиилэринэн "Чай и чайные традиции" чэй иһиитин сиэрин- туомун ыыттылар. Манна Бурятия, Тыва, Корея, Саха сирэ, Хотугу норуоттар кытыннылар. Бэйэлэрин чэйдэринэн  кэлбит ыалдьыттары күндүлээтилэр, араас амтаннаах чэй бииһин - ууһа тардыллын иһилиннэ. 

Бырааһынньык иккис чааһынан "Калейдоскоп культур" үөрүүлээх чааска А.Подголов Саха сирин омуктарын ассамблеятын председателэ эҕэрдэлээн тыл этэн, наҕараадалары туттарда. Ол курдук биһиги "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин директорынан, уус- уран салайааччытынан, методиһынан үлэлээбит, "Сир симэхтэрэ" улуустааҕы оҕо эстраднай ырыа конкурсун бырайыагын автора Геннадий Ары- Курович Монгушка "Саха республикатын культуратын туйгуна" түөскэ анньыллар бэлиэ уонна Тыва ассамблеятыгар көхтөөх кыттыытын иһин Бочуотунай грамотаны туттарда. 

Бу ситиһиитинэн биир идэлээхпитин Чурапчы улууһун культуратын ветеранын, "Саха республикатын норуот айымньыта сайдыытыгар кылааттарын иһин" бэлиэ хаһаайынын Геннадий Ары- Куровиһы эҕэрдэлиибит. Чэгиэн доруобуйаны, дьиэ- кэргэнигэр дьолу  соргуну баҕарабыт.   

                                         х      х       х       х

Олохтоох көҕүлээһини өйүүр программа мунньаҕа биһиги нэһилиэкпитигэр сэтинньи 17 күнүгэр ыытылынна. Барыта 4 бырайыак: ититии систематын материалын ылыыга, ыһыахтыыр сири көһөрүү, кулууп өрөмүөнэ, ис суолу өрөмүөннээһин куоластааһыҥҥа турда. Өссө биир этиинэн нэһилиэннньэҕэ благоустройство киллэриитэ буолла.

6 киһи  нэһилиэнньэ олоҕун тупсарыыга үлэ барарын сэргээн тыл этэн, ититии систематын материалын ылыыга куоластыаҕыҥ диэн ыҥырдылар. Онон  хаалбыт 37 ыалга материал ылыытын бырайыагын сөбүлээн 100% куоластаатыбыт. 

                                                 х    х     х     х

Сэтинньи ый 25 күнүттэн республикабытыгар Олоҥхо декадата саҕаланар. Бу декаданы көрсө биһиги нэһилиэкпит олохтооҕо, республикаҕа биллэр олоҥхоһут, тойуксут, чабырҕаҕы толорооччу, Олоҥхоҕо Ил Дархан гранын кыайыылааҕа Сусанна Васильевна Лазарева олохтоох дьаһалта дьиэтигэр, нэһилиэк салайааччыларыгар Ойуунускай "Дьулуруйар Ньургун Боотур" олоҥхотуттан Ахсыс ырыатын толордо. Истээччилэр нэһилиэкпит тэрилтэлэрин салайааччылара олус сэргээн, сэҥээрэн, сонурҕаан иһиттилэр. Бу дьаһалга бэлэмнэнэн  сандалыга арыылаах алаадьы, үөлүллүбүт убаһа этэ, быырпах  чахчы даҕаны олоҥхо киэһэтин ситэрэн биэрдилэр. Онтон Сусанна Васильевна   өссө биир ыалга олоҥхону толоруохтаах уонна Чурапчы тэрилтэтигэр, ыалга олоҥхо  ааҕыахтаах. Маннык тэрилтэҕэ, дьиэҕэ олоҥхо истиитэ биһиги нэһилиэккэ аан бастакытын тэрилиннэ, онон ким эмэ дьиэтигэр олорон олоҥхо истиэн баҕалаахтар "Түһүлгэ" НАДь үлэһиттэрин кытта билсиҥ. 

                                               х    х    х    х

Бу ый 24 күнүгэр киэһэ 19 чаастан "Түһүлгэ" НАДь "Кырыа кыһын сиэдэрэй симэҕэ" диэн ааттаах Чурапчы улууһун уран тарбахтаахтарын уонна норуот маастардарын быыстапкатын көрүү буолар. Быыстапкаҕа биһиги нэһилиэкпит "Уран" түмсүүтүн, биирдиилээн иистэнньэҥнэр, уустар оҥоһуктара барыта туруоҕа, онон кэрэни сэҥээрээччилэр кэлэн көрөргүтүгэр ыҥырабыт. Маны таһынан норуот ырыатыгар, үҥкүүгэ маастар кылаас бэриллэр баҕалаахтары барыгытын күүтэбит.