Сэтинньи ый 22 күнүттэн өрөспүүбүлүкэбитигэр Олонхо декадата саҕаланар. Биһиги нэһилиэкпит олохтооҕо, 2018 сыллаахха Ил Дархан Гранынан наҕараадаламмыт, республика олоҥхоһуттарын ассоциациятын чилиэнэ, Олоҥхо ыһыахтарыгар Чурапчы улууһун олоҥхоҕо, тойукка, чабырҕахха, норуот ырыатыгар үгүс сылларга көмүскээбит, олоҥхону толорооччу Сусанна Васильевна Лазарева , бу сыл сэтинньигэ 70 сааһын туолар үбүлүөйүгэр анаан, нэһилиэкпит дьонугар, биир дойдулаахтарбытыгар "Олоҥхо киэһэтин"  тэрийэбит. 

Олоҥхо киэһэтэ хас бээтинскэ аайы биһиги сайтпытыгар ыытыллыаҕа. Сусанна Васильевна, Николай Михайлович Тарасов  "Дуулаҕа Баатыр" олоҥхотун толоруоҕа. 

Убаастабыллаах нэһилиэкпит олохтоохторо, биир дойдулаахтарбыт!

Олоҥхону болҕомтолоохтук истэргитигэр көрдөһөбүт. Түмүккэ бу олоҥхонон биирдиилээн бастааһыҥҥа күөн- күрэс тэриллэр. "Дуулаҕа Баатыр" олоҥхонон ыйытыктар бэриллиэхтэрэ, онно ким сөпкө хоруйдаабыт, Сусанна Васильевна аймахтарыттан, оҕолоруттан  бириистэри тутуохтара.  

Олоҥхобут бастакы чааһа, алтынньы 3 күнүгэр "Аҕам саастаах дьоммутугар ананар" диэн ааттанан  сайтка тахсыбыта, ону көрүҥ, болҕомтолоохтук истиҥ.

Иккис чааһа бу бээтинсэҕэ, о.э. сэтинньи 4 күнүгэр, киэһэ 19ч00м тахсыаҕа. 

Бар дьоммут, саха омук үйэлэртэн илдьэ кэлбит эпоһын Олоҥхону сэргээҥ, күөн - күрэскэ кыттарга бэлэмэниҥ!

Бэҕэһээ, о.э. алтынньы 28 күнүгэр "Түһүлгэ"- битигэр өрөспүүбүлүкэбитигэр Ийэ, нэһилиэкпитигэр Утум сылларынан,  Комсомол күнүнэн"Ийэ алгыһа - ыччат эркээйитэ" диэн ааттаах тэрээһин ыытылынна.  Тэрээһини Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотеката толкуйдаан тэрийдэ. Бу дьаһалы Николай Федорович Смирников ааспыт үйэ историятын, уоттаах - күөстээх үлэлээх комсомоллары, Саха автономиятын төрүттээбит дьоммутун, билиҥҥи балаһыанньаны билиһиннэрэн кэпсээтэ, түмүгэр Чурапчыбыт биир бастыҥ бэйиэтэ Роман Данилов Ийэтигэр анаабыт хоһоонун ааҕан, бары ийэлэри эҕэрдэлээтэ. 

Биэчэр иккис чааһынан Аҕа дойду сэриитигэр 5 уолун сүтэрбит  Феврония Малгина туһунан "Ийэ алгыһа" диэн дьүһүйүүнү орто оскуолабыт эдэр ыччата, саха тылын уонна литературатын учуутала Ольга Романовна Аржакова салайааччылаах  көрдөрдө. Ийэ  уобараһын олус долгутуулаахтык Ксения Гоголева оонньоото. Дьүһүйүү "Ийэҕэ сүгүрүйүү" диэн ырыанан Степан Прохоров толоруутунан түмүктэннэ.

Дьэ уонна биэчэрбит үһүс чааһыгар "ЫТЫК" (ырыт, толкуйдаа, ыйыт, кыай) диэн ааттаах көлүөнэлэринэн  коммерческэй оонньуу ыытылынна. Барыта биэстии  киһилээх 4 хамаанда кытынна. Ол курдук оскуола үөрэнээччилэрэ Айтал Монастырев хамандыырдаах "Орлята", ыччаттар Варвара Турнина хамаандата "Искра", орто көлүөнэ Ирина Макарова хамандыырдаах  "Пионеры" уонна аҕа көлүөнэ Валентина Анемподистова хамандыырдаах "Бойобуой" хамаандалар күөн көрүстүлэр. Хамаандалар тус туһунан формалаах, атрибуттаах кэлбиттэрэ оонньууну ордук сытыырҕатта. 5 түһүмэхтээх, хас түһүмэх аайы 5 ыйытыктаах оонньуу түмүгүнэн кыайыылааҕынан таҕыста орто көлүөнэ "Пионеры" хамаандата. 

Бары көхтөөхтүк кыттыбыт, оонньообут хамаандаларга, көлүөнэлэргэ, ыалдьааччыларга  тэрийээччилэр ааттарыттан дириҥ махталбытын тиэрдэбит. 

Олоххо бары биир сомоҕо буоллахпытына - барытын кыайыахпыт!

Бэҕэһээ, о.э. алтынньы 25 күнүгэр Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан Норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтигэр Саха АССР төрүттэммитэ 100 сылыгар аналлаах "Чаҕылхайдык чаҕаарар чаабы - чыыбы чабырҕах" өрөспүүбүлүкэтээҕи чабырҕаҕы толорооччулар күөн - күрэстэрэ ыытылынна. Тэрийээччилэринэн тас сибээскэ уонна Саха өрөспүүбүлүкэтин норуоттарын дьыалаларын министерствота, Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтэ. 

Барыта 14 фольклорнай бөлөх, 6 улуустан 92 кыттааччы кэлэн күөн көрүстүлэр. Дьүүлүүр Сүбэ бэрэссэдээтэлинэн:

Кардашевская Анастасия Афанасьевна - Күбэйэ, иккис нүөмэрдээх оҕо ускуустубатын иһинэн үлэлиир "Эйээрик" норуодунай фольклорнай бөлөх салайааччыта, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ.

Сысолятина Зоя Григорьевна - научнай - методическай уонна тас сибээскэ үлэҕэ Олоҥхо киинин сүрүннүүр специалиһа, СӨ култууратын үтүөлээх үлэһитэ

Флегонтова Ульяна Михайловна - научнай-методическай уонна тас сибээскэ үлэҕэ Олоҥхо Киинин сүрүннүүр специалиһа, СӨ үөрэҕириитин туйгуна

Васильева Александра Васильевна - Өрөспүүбүлүкэтээҕи норуот айымньытын Дьиэтин фольклорга салаатын сүрүннүүр специалиһа, СӨ култууратын туйгуна.

Бу күөн - күрэс толорооччулар маастарыстыбаларын үрдэтэр, саҥа ааттары таһаарар сыаллаах тэрилиннэ. 

Чабырҕах тэтимэ, тылын чуолкайа, ырыата, дэгэрэҥэ, ис хоһоонун тиэрдиитэ, тылын - өһүн баайа, хомоҕойо, үөрэ -дьүөрэ түһэриитэ, туттуута- хаптыыта, уустаан - ураннаан толоруута сыаналанна. 

Түмүк эбиэт кэнниттэн таҕыста. Манна Дьүүллүүр Сүбэ бэрэссэдээтэлэ Анастасия Афанасьевна - Күбэйэ бэйэтин уопутуттан сүрдээх туһалаах маастар - кылаас, толорооччуларга сүбэ - ама биэрдэ. 

Бөлөҕүнэн толорууга анал ааттар:

"Чобуо чабырҕахсыт" - "Алаас оҕолоро" фольклорнай бөлөх. Авдеева аатынан Оҕо айымньытын дыбарыаһа. сал. Жиркова Е.Б., Теплоухова Н.С.

"Сэҥээрилээх чабырҕахсыт" - Егорова Валерия Арктикатааҕы культура института. сал Егорова Л.М. Дьокуускай куорат

"Дьүөрэ тыллаах чабырҕахсыт" Капитонова Мичийэ А.Д.Макарова аатынан култуура уонна искусство колледжа. Дьокуускай куорат

"Баай тыллаах чабырҕахсыт" -"Кылыһах" фольклорнай бөлөх. Таатта улууһа Кыйы нэһилиэгэ. сал. Говорова М.Ф., Сабарайкина А., Огонерова Г. С.

"Ходьоҥ- идьэҥ хоһоонноох" Акимов Саша. Авдеева аатынан Оҕо айымньытын дыбарыаһа. Сал. Жиркова Е.Б, Теплоухова Н. С.

"Сытыы бөрүөлээх чабырҕахсыт" - "Холумтан" фольклорнай бөлөх. сал Дьяконова С.М., Килижекова М.П. Кэбээйи улууһа Тыайа нэһилиэгэ

"Былыргылыы тыллаах чабырҕахсыттар" Таатта улууһа Уус- Таатта нэһилиэгин фольклорнай бөлөҕө. Сал. Максимова М.К.

"Хоһуйсуулаах чабырҕахсыттар" - "Оторой - моторой" фольклорнай бөлөх. Чурапчы улууһа Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" НАДь  сал Монгуш Л.Н.

"Хомоҕой тыллаах чабырҕахсыттар" - "Чобуо" фольклорнай бөлөх. Уус- Алдан улууһа Бэйдиҥэ нэһилиэгэ сал Аржакова М.И, Александрова М.Ф.Татаринова П.Н.

"Чаҥый чаҕаан чабырҕахсыттар" Арктикатааҕы култура институтун 1 курсун студеннара. сал Егорова Л.М. Дьокуускай куорат

"Сытыы тыллаах чабырҕахсыттар" - "Көмүс дорҕоон" фольклорнай бөлөх. сал Захарова А.Е. "Мичээр" уһуйаан. Дьокуускай

"Кэскиллээх чабырҕахсыт" "Бриллианты Якутии" ансамбль. сал Соловьева З.М. Дьокуускай

"Таайтарыылаах чабырҕахсыттар" "Кэскилээнэ" уһуйаан коллектива. Уус- Алдан улууһа Дүпсүн нэһилиэгэ сал. Шергина С.М. 

Бөлөҕүнэн кыайыылаахтар

Бастакы үрдэл - "Иэхэй- чуохай" фольклорнай бөлөх. Кэбээйи улууһа Мастаах нэһилиэгэ. сал Жакипова С.К.Степан Васильев аатынан норуот айымньытын Дьиэтэ

Иккис үрдэл - "Оргуй - чоргуй" фольклорнай бөлөх.Дьокуускайдааҕы А.Д.Макарова аатынан култуура уонна искусство колледжа. 

Үһүс үрдэл - "Эйээрик" фольклорнай бөлөх. Иккис нүөмэрдээх оҕо искусствотын дьиэтэ. сал. Кардашевская А.А.

Биирдиилээн толорооччуларга:

Бастакы үрдэл - Любовь Николаевна Монгуш. Чурапчы улууһа Кытаанах нэһилиэгэ

Иккис үрдэл - Любовь Иннокентьевна Платонова, Дьокуускай куорат

Үһүс үрдэл - Диана Тимофеевна Петухова, Арктикатааҕы култуура институтун 1 курсун студентката. сал Егорова Л.М, Лугинова З.П. Дьокуускай куорат

Бу күөн - күрэскэ барарбытыгар өйөөбүт- көмөлөспүт төрөппүттэрбитигэр, кылаас салайааччытыгар Туяра Васильевна Борисоваҕа, сылаастык - сымнаҕас айаннаах суоппарбытыгар Василий Васильевич Андреевка 9 кылаас үөрэнээччилэрин "Оторой - моторой" бөлөх уонна салайааччы Любовь Николаевна аатыттан махталбытын тиэрдэбит.

Бэҕэһээ, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтигэр, "Араҥаччылыыр аанньалларбыт" диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин Ийэлэрин күнүгэр аналлаах дьоро киэһэ ыытылынна. Бу киэһэ нэһилиэкпит ийэлэрэ тоҕуоруһа мустан, кинилэргэ анаммыт дьаһалларга көхтөөхтүк кытыннылар. Ол курдук "Үйэн" дьахтар Сүбэтин тэрийиитинэн Анисия Дьяконова суши, Марфа Парфенова үтүлүк, кээнчэ киэптэрин быһыыга, Елена Новгородова бэрэски, Ольга Аржакова урукку кэми санатан саахар кэмпиэт оҥоруутун туһунан кэпсээтилэр, оҥорон көрдөрдүлэр. Библиотекарь Лена Пономарева "Ийэ уобараһа литератураҕа" диэн кинигэ быыстапкатын туруоран, кэпсээтэ. 

Олохтоох дьаһалта дьиэ- кэргэҥҥэ специалиһа Луиза Барашкова  нэһилиэк общественнай олоҕор көхтөөхтүк кыттар ийэлэри  махтал суругунан эҕэрдэлээтэ. Ийэлэрбитигэр аналлаах  эҕэрдэ кэнсиэри аҕалар, кыргыттарынаан үҥкүүлэрэ аста. Кэнсиэргэ нэһилиэкпит уус- уран самодеятельноһын, норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир куруһуоктарга дьарыктанар бөлөхтөр кытыннылар. Кэнсиэри иилээн - саҕалаан ыыттылар Ирина Гаврильева, Николай Суздалов.

Ийэ күнүнэн, саҥа анаммыт  директор Айталина Владимировна Пономарева салайааччылаах "Түһүлгэ" НАДь коллектива ийэлэри минньигэс тордунан, утаҕынан айах тутта. 

Бары көхтөөхтүк кыттыбыт, тэрээһиммитигэр кэлбит ийэлэрбитигэр махтанабыт, чэгиэн доруобуйаны, дьоллоох олоҕу баҕарабыт!

Биһиги нэһилиэкпитигэр олохтоох көҕүлээһини өйүүр программа мунньаҕа буолан ааста. Ааспыт сылларга бу программанан оҕо спортивнай былаһаакката, сайыҥҥы уу ситимин өрөмүөнэ, уулусса уота, хаарбах дьиэни көтүрүү, чааһынай ыалга ититэр система магистралын тардыы курдук бырайыактарынан кыттан олоххо киллэрбиппит. Баһылыкпыт Егор Николаевич билиһиннэрбитинэн быйылгы 2022 сылга ититэр система магистралын материала уопсайа  2 мөл 100 солкуобайга атыылаһыллан кэллэ. Арҕаа ыалларга 4 ыалга киин котельнайтан уу баран сылааһа холбонно, ол кэнниттэн илин, хоту сытар ыалларга магистрал тардыллар.  Быйыл уопсайа 14 ыал киирэрэ былааҥҥа турар, онтон 12 ыал сылааска холбонуохтаах. 2023 сылга программаҕа кыттар бырыайактарынан:

- Салгыы сылаас ситимин тардыыга магистрал материалын атыылаһыы

- Сайыҥҥы уу ситимигэр ууну хаһаанар, оботторор  сирбитин уларытыы

- Ыһыахтыыр сири өрөмүөннээһин

-Кулуубу өрөмүөннээһин

- Хайыһар манеһын бырайыагын оҥоруу, үлэтин саҕалааһын

Олохтоох дьаһалта экономиһа Аина Николаевна иһитиннэриитэ:

Быйыл минфин субсидияҕа  балтараа мөлүйүөнү көрбүт буоллаҕына эһиилгэттэн биир бырайыакка саамай улааппыта икки мөлүйүөнү көрөр буолла. Онон үрдүкү балл ыларга софинансированиета эмиэ үрдүүр. Ол курдук эһиилги бырайыакка холобура олохтоох дьаһалта 300 тыһ, спонсор юридическэй сирэй 300 тыһ, онтон олохтоох нэһилиэнньэ кыччаабыта 60 тыһ угуохтаах. Ол аата кыттар бырайыакпыт уопсай сууммата 2 мөл 660 тыһ буоллаҕына 100 балл ылабыт. Ити этиллибит суумматтан  кыраны уктахпытына  граҥҥа тиксимиэхпитин сөп. Ол курдук 2021 сыллаахха кыра софинансирование көрөммүт тиксибэтэхпит. 

Мунньах түмүгэр бастакы  бырайыак куоластааһыҥҥа кыайда. Онон 2023 сылга олохтоох көҕүлээһини өйүүр программаҕа сылаас ситимин магистралын тардыыга материал атыылаһыытыгар нэһилиэнньэ куоластаата. 

Тыа сирин ыаллара олорор усулуобуйалара тупсара, киинтэн ититиллэр дьиэлээх буоллахтарына, олохторо, үлэлэрэ, доруобуйалара туруктаах буолара саарбахтаммат. Онон олохтоох көҕүлээһини өйүүр программатыгар чуолаан бу этии кыайбыта, дьон олоҕо тупсарыгар улахан төһүү күүс, тирэх буолуо диэн бигэ эрэллээхпит. 

Бэҕэһээ, алтынньы 12 күнүгэр нэһилиэкпитигэр улуустааҕы тыа хаһаайыстыбатын начальнигын солбуйааччы Старостин Прокопий Иннокентьевич уонна специалист Макарова Мария Нюргустановна кэлэн улуус, нэһилиэк тыа хаһаайыстыбатын боппуруостарын, кэлээри турар кыстык туһунан кэпсэтиһэн бардылар. 

Прокопий Иннокентьевич билиһиннэрбитинэн быйылгы былаан улуус үрдүнэн от 30906 т, 190т сиилэс, 800 сенаж бэлэмнэниэхтээх эбит, прогноз 95%,  мобильнай биригээдэлэр 1015 т от. Миэстэтигэр туолла 20800т ол 79% тэҥнэстэ. Бу аҕыйах хонуктааҕыта от хампаанньата бүппүт. Улууска ордук үчүгэйдик Мырыла 106%, Хатылы 210%, Болтоҥо 101%, Мугудай 230% оттообуттар. Орто баайыылаахтар Кытаанах 76%, Арыылаах 70%, намыһах көрдөрүүлээхтэр Төлөй 64%, Одьулуун 64%, Сылаҥ 65%, Хопто5о 64%. Мобильнай биригээдэлэр Хатылы,Мырыла, Амма уҥуор, Нам, Хаҥалас, Мэҥэ- Хаҥалас сирдэригэр оттообуттар. 10963 т бэлэмнээбиттэр. От 1 тонната 1000 солк буолар, 35 хаһааыстыбаҕа 5мөл998тыһ солк түҥэтиллибит, иккис отбор эмиэ төлөнүө. Бэс ыйыгар ардах түспэккэ зондированиҕа сакаас түһэрбиттэр да сиирэ халты ытыалаан сөҥүү түспэтэ, онон от, бурдук үүммэтэ. Мырылаҕа 25 т, Мындаҕаайыга 100 т күөх ыһыы 1600 гектарга ыһыллан 1900т сиилэс, 800 сенаж бэлэмнэниллэн 100% туолла. Мында5аайыга Д.Д.Павлов 31 гектартан 180т хортуоска хостоото. Эбии аһылыкка Якутопторг АО кытта сөбүлэҥ түһэрсэн 8 улууска, о.и. Чурапчыга 1331 т 45% чэпэтиилээх эбии аһылык  кэлэрэ күүтүллэр. 

Комбикорма -500т, эбиэс 400т уо.д.а. эбии аһылыктар кэлиэхтэрэ.

Мария Нюргустановна:

Быйылгы кыстыкка тохсунньу 1 күнүгэр 2023 сылга 18755 сүөһү, 86тыһ сылгы улуус үрдүнэн баар буолуохтаах. , о.и. Кытаанахха 864 сүөһү о.и. 320 ыанар ынах, 943 сылгы  инвентарынан баар буолуохтаах. Ынах, сылгы ахсаана сыллата кыччыыр. ол курдук улууска  кулун деловой тахсыыта 41% тэҥнэстэ. 

Сир үлэтигэр бэйэ сиэмэтин оҥорон таһаарыы бырайыагар Мындаҕаайыга 4 учуонай үлэлээтэ. 2023-2026 сылларга кылгас пилотнай проект көмүскүүргэ 300 мөл суумалаах проект оҥордулар. Проегы Правительство сэҥээрдэ. Бу бырайыакка аһыҥканы эмтээһин, дулҕа, талах быһыыта, күрүө тутуута, араас комбайннар, техникалар атыылаһыылара киирдилэр. 

Үүтү ыаһыҥҥа быйыл 10 хаһаайыстыба 20 солк, чааһынайдар 1000 тахса хаһаайыстыба туттардылар. 

Быйыл күһүн эти туттарыыга СХПК-ны кытта  кэпсэтэн,бойняҕа услугаҕа сүөһү өлөртөрүөххүтүн сөп. Оччоҕо эккит бэчээттэнэр, рынокка, дьоҥҥо атыылыырга табыгастаах буолар. Эт сыанатын СХПК правленията быһаарар, билигин мунньахтыы иликтэр. 

Кытаанахха 90 сүөһү, о.и. 20 ыанньык ынах, 100 сылгы быйыл көҕүрүүр диэн прогноз баар. 

Быйылгы кыстыкка  субсидиялаах 400т эбиэс, 500т комбикорма, аан бастаан быйыл 431 т гранулированнай от түҥэтиллиэхтээх. Бу гранулированнай оту 1 кг окко 3 кг ууну куттахха үллэр, күп-күөх дьүһүннээх, араас элбэх туһалаах битэмииннэрдээх, олус үчүгэй хаачыстыбалаах буолар эбит. Эһиэхэ 23 т эбиэс, 22 т комбикорма, 24 т гранулированнай от кэлэрэ былааннанар. Комбикорма 1 куула -965,60 харчы, субсидията 45% ,о.э. 465 субсидия, эһиги 531 солк төлүүгүт. Специалисткыт ким төһө сүөһү, сылгы иитэрин хас биирдии ыалынан ааҕыаҕа, онон түҥэтиллиэҕэ. 

Быйыл кытаанахтар үүт ыаһыныгар мөлтөх көрдөрүүлээххит былырыын 178 т ыабыт буоллаххытына, бу сайын 128 т 9 ыйынан ыатыгыт. Ол 50 т итэҕэс. 

Отторо тиийбэт ыаллар хас окко наадыйаргытын специалискытыгар биллэрэҕит, быйыл от 1 т 8000 солк буолар. 

Боппуруостарга эппиэт.

-Быйыл ыанар ынахха 35 т ылбыттар тохсунньу 1 күнүгэр 2023 сылга отчуоттуугут. Отчуокка ГСМ о.э. сэлээркэ (бензин киирбэт), от, комбикорма атыыласпыт чектэргит, ветуслуга киирэллэр. Техника, запчаас атыыласпыккыт аахсыллыбат, отчуоттаммат. Маны таһынан хас ыанар ынаххыт ахсаанынан баар буолуохтаах.

- Хатылы, Одьулуун сүөһүлэрэ вакцинация бардылар уонна бу күһүн бэстилиэнэй сүөһү, бу нэһилиэктэргэ хотоҥҥо киирэн турдахтарына эрэ карантин сабыллар. Эти атыылааһын булгуччу бобуллар, бу нэһилиэктэргэ. 

Дьон санаатын эттэ.

Ветеринар хайаан да кэлиэн наада, 35 тыһ отчуоттуурга бензини, техниканы атыылаһыыны киллэриэххэ, бу туһунан Правительство отчуотугар этиэхпит дэстилэр. 

 Ити курдук сүрдээх киһиэхэ тиийимтиэтик улуус тыаҕа хаһаайыстыбатын үлэтин билиһннэрдилэр, араас боппуруостарга эппиэттээтилэр.  

Алтынньы 11 күнэ - Аан дойдутааҕы кыргыттар күннэрэ. Бу кэрэ бырааһынньыкка аналлаах дьаһалга, оскуолабыт алын сүһүөх кыргыттарыгар "Девочки такие девочки" иитэр- аралдьытар чаас буолла. Кыргыттар бу күн туохха анаммытын, бырааптарын, эбээһинэстэрин, дьиэлэригэр, төрөппүттэригэр көмөлөһөллөрүн, оскуола, үөрэх туһунан санаа үллэстэн кэпсэтиигэ кытыннылар. 

Бииргэ үөрэнэр, дьүөгэлэһэр кыргыттарын тустарынан үчүгэйдик билэллэрин, кинилэр ким туохха дьоҕурдааҕынан, талааннааҕынан "Саамай-саамай" диэн мэтээлинэн бэлиэтэннилэр. Кэлбит кыргыттар бары үөрэ - көтө мэтээл ылан "Медалистар" конкурстарыгар хамаандаҕа арахсан кытыннылар. Ас да киэргэттилэр, кукла да таҥыннардылар, тик-ток да үҥкүүтүн толордулар. 

Онтон орто бөлөх кылаас кыргыттара "Саха кыыһа- Саха сирин төһө билэҕин?" интеллектуальнай оонньууга кытыннылар. Түмүккэ Саина Борисова капитаннаах  "Краш" хамаанда кыайыылааҕынан тахсан "Добун суругунан" наҕараадаланна. Кыргыттар төрөөбүт республикаларын  историятын, улууспут, нэһилиэкпит дьонун, ыччатын туһунан саҥаны биллилэр, эмиэ даҕаны уустук ыйытыыларга хоруйдаабакка кыһыйан ыллылар.Оонньуу арыйыытынан 5 кылаас үөрэнээччитэ Алтаана буолла. Кини иҥнэн- толлон турбакка бэйэтин билиитин үллэһиннэ, хамаанданан ыйытык бэрсиигэ үөйбэтэх өттүттэн боппуруос биэрэн соһуталаата. 

Алтынньы 1 күнэ - Аҕам саастаахтарга ананар. Бу күҥҥэ аналлаах декадаҕа биһиги нэһилиэкпитигэр олорор аҕам саастаах дьоммутугар араас тэрээһиннэр ыытылыннылар. Ол курдук олохтоох балыыһа үлэһиттэрэ дьиэлэринэн сылдьан кырдьаҕастар доруобуйаларын  көрдүлэр,  оскуола үөрэнээччилэрэ тимуровскай үлэҕэ сырыттылар. Бэҕэһээ, алтынньы 5 күнүгэр, 75 үөһэ саастаах дьоммутугар тэрилтэлэр коллективтара эҕэрдэлээн, продуктанан бэлэх оҥордулар, иккис кылаас үөрэнээччилэрэ ырыанан, оскуолабыт Айтал Монастырев салайааччылаах Оҕо Парламенын чилиэттэрэ, олохтоох дьаһалта эҕэрдэлээтилэр. Онтон биэчэр иккис чааһыгар 55 үөһэ саастаахтарга волейболга, лотоҕа, хабылыкка, уҥуох бырыаыытыгар күрэхтэһии сүрдээх тыҥааһыннаахтык ыытылынна. Түмүккэ волейболга Иван Игнатьев хамаандата бастакы, Алексей Терютин хамаандата иккис миэстэлэри ылан үөрүүлэрэ үксээтэ. Уҥуох быраҕыытыгар Наталия Игнатьева эрэллээхтик  муҥутуур кыайыылааҕынан таҕыста. Хабылыкка Анна Терютина иннигэр кими да түһэрбэтэ. 

     Бүгүн, декаданы түмүктүүр күҥҥэ, пенсионердарга, олохтоох дьаһалта умнуллубат күнү бэлэхтээтэ. Ол курдук Чурапчы интернат - оскуолатыгар турар, биир дойдулаахпыт улуу тренер Д.П.Коркин аатынан спортивнай, Өндөрүүскэ Саабын аатынан Чурапчытааҕы уонна Хатылытааҕы Көһөрүллүү түмэллэригэр экскурсия, "Алаас" банкетнай саалатыгар эбиэт тэрийэн дьоммут санаалара көтөҕүллэн, үөрэн- көтөн  кэллилэр. 

Хоту күүс өттүнэн көһөрүллүү 80 сылыгар анаан, "Эргиллиэм эйиэхэ Чурапчы чараҥа" хоһоон ис хоһоонунан, улуустааҕы уруһуй күрэҕэ, бүгүн балаҕан ыйын 17 күнүгэр Кытаанахха  ыытылынна. Дириҥнээҕи Посельская аатынан оҕо искусствотын, Чурапчытааҕы оҕо искусствотын, Арыылаах, Төлөй, Одьулуун, Кытаанах орто оскуолаларыттан уонна биирдиилээн дьонтон, барыта 36 үлэ киирэн, Дьүүллүүр Сүбэ сыаналаата.

Бу улуустааҕы уруһуй күрэҕин Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ, улуустааҕы А.П.Мунхалов аатынан хартыына галереята, Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотеката, Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатын "Эдэр худуоһунньук" оҕо образцовай  куруһуога тэрийдилэр. Кылгастык "Эргиллиэм эйиэхэ Чурапчым чараҥа" хоһоон туһунан билиһиннэрэбит. Бу хоһоон ааптара Кытаанах нэһилиэгин олохтооҕо, РФ үөрэҕириитин, СР физическэй культураҕа уонна спортка туйгуннара Николай Федорович  Смирников - Николай Төлөөйүскэй. Кини 1989 сыллааха суруйбут хоһоонугар мелодист Федор Гоголев ырыа айбыта. Онон бу ырыа хас күһүн аайы, балаҕан ыйын 19 күнүгэр, хоту көһөрүллүүгэ барбыт дьоммутун кэриэстиир миитиннэ уостан түспэккэ ылланар  буолла. Бу хоһоон айыллыбыта быйыл 33 сылын туолла. Улуустааҕы культура салаата (сал Д.Д.Попов) хоһоон ааптарыгар махтанан Бочуотунай Грамотанан, түөскэ анньылар үрүҥ көмүс бэлиэнэн наҕараадалаата. 

Бүгүҥҥү уруһуй күрэҕин кыайыылаахтара:

13-14 саастаах бөлөх:

Үһүс миэстэ - Нарыйаана Федорова(Чурапчы)

Иккис миэстэ - Айыына Алексеева (Төлөй)

Бастакы миэстэ - Виталина Дьячковская (Кытаанах)

15-18 саастаах бөлөх

Үһүс миэстэ - Карина Тимофеева (Кытаанах)

Иккис миэстэ - Юлия Васильева (Кытаанах)

Бастакы миэстэ - Света Пинигина (Кытаанах)

35 үөһэ саастаах бөлөххө

Үһүс миэстэ - Татьяна Сокольникова (Чурапчы)

Иккис миэстэ - Галина Максимова (Төлөй)

Бастакы миэстэ - Евдокия Миронова (Кытаанах)

Николай Төлөөйүскэй анал бирииһин тутта Сайаана Борисова (Кытаанах)

А.П.Мунхалов аатынан хартыына галереятын анал бирииһин тутта  Туйгуна Григорьева (Одьулуун)

Бары кыттааччыларга сертификат уонна кэрэни кэрэхсии, тарҕата, өйүү- өйдүү, айа - тута  сылдьаргытыгар баҕарабыт.

Дириҥ махталбытын тиэрдэбит спонсордарбытыгар Н. Төлөөйүскэйгэ, А.П.Мунхалов аатынан хартыына галереятыгар (сал С.Д.Дьячковская), Кытаанахтааҕы олохтоох дьаһалтаҕа (баһылык Е.Н.Потапов), Далан аатынан Кытаанахтааҕы орто оскуолаҕа (директор В.М.Яковлев)

Хоту көһөрүллүү  80 сылыгар аналлаах Кытаанах нэһилиэгэр ыытыллар  “Кэриэстэбил” декадатын

 Программата

Балаҕан ыйын 12  күнэ

“Кэриэстиибит, Сүгүрүйэбит, Киэн туттабыт!” оскуола үөрэнээччилэригэр кылаас чаастара

Балаҕан  ыйын 15  күнэ

 15ч00 м “Өлүү быалаах, сор суоллаах дьылҕалар” хоту көһөрүллүү кыттыылаахтарын оҕолоро кэпсииллэр. Анал таһаарыыны  http://kytanax-tyhylge.ru/news   “Түһүлгэ” НАДь сайтыгар көрүҥ

Балаҕан ыйын 16 күнэ

15ч00м “История чахчыта көлүөнэттэн - көлүөнэҕэ” үөрэнээччилэргэ  НПК

Балаҕан ыйын 17 күнэ

14 чаастан – “Чурапчы алдьархайа” кэриэстэбил  миитинэ. Хоту көһөрүллүүгэ аналлаах сквер

14ч 30м – Далан аатынан оскуола, спортсаалатыгар

-         “Эргиллиэм эйиэхэ Чурапчым чараҥа” – улуустааҕы уруһуй күрэҕин быыстапкатын галереята

-         “Иэдээн эҥэрдээх көһөрүллүү” театрализованнай дьүһүйүү

-         “Сут кураан, уот- сэрии, көһөрүү...” саҥа тахсыбыт кинигэ биһирэмэ

20ч00м – “Эргиллиэм эйиэхэ Чурапчым чараҥа” улуустааҕы уруһуй күрэҕин түмүгэ http://kytanax-tyhylge.ru/news  “Түһүлгэ” НАДь сайтыгар билсиҥ

Балаҕан ыйын 19 күнэ

 10ч 00м- “Оспот баас”- хоту көһөрүллүүгэ аналлаах  музыкальнай радиотаһаарыы

12ч00м - “Тыйыс дьылҕа ” сэһэн- киинэ. Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатын үөрэнээччилэрин,  Кытаанахтааҕы тыа сирин модельнай библиотекатын  бырайыактара. http://kytanax-tyhylge.ru/news  “Түһүлгэ” НАДь сайтыгар көрүҥ

20ч00м-  “Ким да умнуллубат, тух да умнуллубат!” Сквергэ  ким баҕалааҕы дьоммутун кэриэстээн Чүмэчи ууруутугар ыҥырабыт

Ө