Бүгүн, ыам ыйын 22 күнүгэр, саха народнай суруйааччыта Далан аатынан Кытаанах орто оскуолатыгар Бүтэһик чуораан чугдаарда. олус долгуйбут төрөппүттэр, учууталлар, оскуолабыт үөрэнээччилэрэ, ыалдьыттар, ветеран учууталлар бырааһынньыктыы киэргэммит спортсаалаҕа хото муста алын сүһүөх, 9 уонна оскуолабыт 54 выпусктарын дохсун ытыс  тыаһынан көрүстүлэр. 

Ол курдук 4 кылаас үөрэнээччилэрин, кылаас салайааччыта бастакы категориялаах учуутал Ирина Петровна Макарова, 9 кылаас үөрэнээччилэрин кылаас салайааччыта СР үөрэҕириитин туйгуна Туяра Васильевна Борисова, 11 кылаас оҕолорун кылаас салайааччыта Лена Степановна Терютина уонна маҥнайгы учууталлара үрдүкү категориялаах Анисия Николаевна Дьяконова арыаллаан киирдилэр. 

Выпускниктары 1, 3, 8 кылаас үөрэнээччилэрэ хоһоонунан эҕэрдэлээтилэр, бэлэхтэрин туттардылар. 

Оскуола директора Вячеслав Михайлович Яковлев 9, 11 кылаас үөрэнээччилэрэ государтсвеннай экзамеҥҥа киирбит бирикээстэрин билиһиннэрдэ уонна үөрэх туйгуннарыгар, бастыҥ общественниктарга Бочуотунай Грамоталары, Махтал Суруктары туттарда. 

Ол курдук 4 кылаас туйгун үөрэнээччитэ Сандал Сидоров, 11 кылаас үөрэнээччитэ Сайаана Винокурова Чурапчы улууһун үөрэҕириитин салаатын Бочуотунай Грамотатынан, Максим Колодезников Махтал Суругунан наҕараадаланнылар.  9 кылаас үөрэнээччитэ Айна Яковлева  Чурапчы улууһун үөрэҕириитин салаата анаабыт И.Н.Винокуров аатынан бириэмийэ лауреатын свидетельствотын, сертификатын тутта, "Чурапчы кэскилэ" оҕо хамсааһынын Махтал суруктарын оскуолабытыгар оҕо тэрилтэтин лидерэ Айтал Монастырев, 9 кылаас үөрэнээччитэ Тимур Пономарев, 11 кылаас үөрэнээччилэрэ Айастаан Потапов, , Сайаана Винокурова туттулар. Оскуола администрациятын Грамотатынан 9, 11 кылаас үчүгэй үөрэнээччилэрэ, общественниктара наҕараадаланнылар. "Кытаанах нэһилиэгэ" МТ олохтоох дьаһалтатын баһылыгын солбуйааччы Екатерина Иннокентьевна Скрябина, олохтоох балыыһа бырааһа Валерия Петровна Романова, оскуола профсоюһун комитетын  председателэ Виссарион  Николаевич Трофимов, Таатта улууһун Дая-Амма культураҕа үлэһиттэрэ, Кытаанах оскуолатыгар директорынан үлэлээбит Ефрем Прокопьевич Попов төрөппүт оҕолоро, бииргэ үөрэммит Н.П.Дьячковскай сиэнигэр, оскуола выпускниктарыгар эҕэрдэ суруктары, харчынан бэлэхтэри туттардылар. Аныгы сибээс өҥөтүнэн туһанан видеоэҕэрдэлэри Владивостоктан үөрэппит учууталлара Антонина Николаевна Платонова, Дьокуускайтан  выпускниктар  бииргэ үөрэммит оҕолоро ыыттылар. Быйыл 10 кылааһы бүтэрэр Ньургун Новгородов нэһилиэк спортивнай олоҕор көхтөөх, ситиһиилээх кыттыытын иһин олохтоох дьаһалта баһылыгын  Грамотатын, бэлэҕин тутта. 

Оскуола выпускниктарын ветеран учууталлар ааттарыттан Татьяна Егоровна Пономарева, оҕолор төрөппүттэрин ааттарыттан Вероника Семеновна  Новгородова эҕэрдэлээтилэр. 

Бырааһынньык түмүгэр 4, 9, 11 кылаас үөрэнээччилэрэ уопсай вальс үҥкүүлээтилэр, бүтэһик чуорааны оскуолабыт выпускниктара Сайаана Винокурова, Юля Васильева, уйгу Новгородова, Максим Колодезников, Айастаан Потапов  тыаһаттылар. Бу бырааһынньыгы иилээн - саҕалаан ыыттылар Ирина гаврильева, Николай Суздалов, онтон Эрхаан Пономарев, Сандал Сидоров, Аида Иванова ылбаҕай ырыаларынан киэргэттилэр. 

Күндү оҕолорбутугар буолаары турар экзаменнарыгар үрдүк ситиһиилэри баҕарабыт!

Бэҕэһээ, о.э. ыам ыйын 15 күнүгэр - Аан дойдутааҕы дьиэ кэргэн күнүгэр аналлаах "Алаас Далбардара" диэн ааттаах улахан күөн- күрэс буолла. 

Бу кэрэ бэлиэ даатанан, Дьиэ кэргэн күнүнэн,  "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин директора Айталина Пономарева, нэһилиэкпит уус- уран самодеятельноһын  көхтөөх кыттааччыларыгар,бастыҥ спонсордарбытыгар: Анна Михайловна, Алексей Николаевич Терютиннар, Римма Васильевна, Иван Федотович Максимовтар, Айталина Платоновна, Марк Иванович Суздаловтар, Туяра Васильевна, Григорий Григорьевич Борисовтар, Анисия Николаевна, Александр Владимирович Дьяконовтар, Туяра Егоровна, Василий Аверкиевич Потаповтар, Саргылана Михайловна, Петр Алексеевич Бабиченколар дьиэ кэргэттэригэр грамоталары, бэлэхтэри туттарда.  

Герой ийэ Ирина Тихоновна Барашкова кыыһа Надежда Дмитриевна Барашкова эҕэрдэ тыл этэн, бары герой ийэ оҕолоро, ийэлэрбит аатын үйэтитэн биир күн маннык күрэхтэһии ыытан, спонсордыаҕын диэн этиитин ытыс тыаһынан өйөөтүбүт

Күөн күрэспит спонсордарынан нэһилиэкпит герой ийэлэрин оҕолоро, сиэттэрэ, чугас дьонноро буоллулар. Спонсордарбыт бары олус  кыһаллан, эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан наһаа сыаналаах, үчүгэй бириистэри туруорбуттарыттан тэрийээччилэр, кыттааччылар, көрөөччүлэр даҕаны сөхтүбүт, үөрдүбүт.

Нэһилиэкпит 6 Далбардара: Ирина Петровна Макарова, Зинаида Семеновна Андреева, Сусанна Васильевна  Лазарева, Парасковья Дмитриевна Собакина, Луиза Константиновна Барашкова, Ксения Николаевна Гоголева "Баай астаах сандалым" саха астара, "Туос тойуга" туоһунан тигии, "Сиэлтэн сиэдэрэйин" сиэл хатыы, "Талба талаан" дьоҕуру көрдөрүү, "Кустук курдук куоһанан" сахалыы таҥас, "Аан Алахчынтан алгыстанан" хоһоон айыы курдук түһүмэхтэргэ  илин - кэлин түһүстүлэр. 

Бастакы түһүмэххэ кулууппут фойетыгар үтүмэннээх элбэх сахалыы ас астаан аҕалан, сандалыны биир гына тардан кэбистилэр, манна туох суоҕуй, урукку биһиги кыра сылдьан көрөр астарбыт барыта бааллар: Парасковья Дмитриевна харта үрүмэ, таҥсык, оһуукка, бутугас, мурун, чохочуга сууламмыт быар астаан аҕалан соһутта, маны таһынан саламаат арааһа, сибиэһэй үөлүллүбүт мунду, көбүөрдээх лэппээски, үүт, эт, бурдук, отон астар хото тардыллыбыттар. Остуол киэргэтиитэ биир туспа көстүү, кыттааччылар олус долгуйан көмүскээтилэр, бары ас арааһын амсайан астынныбыт. Ас көрүҥэр бары да бастыҥ буоллулар.

Иккис түһүмэххэ "Кытаанах нэһилиэгин маастара" Прасковья Владимировна Монастырева бэлэмнээн аҕалбыт сорудаҕынан туоска талаҕы ураһалыы быһыылаахтык, бэриллибит бириэмэҕэ тиктилэр. Бу түһүмэххэ Ирина Макарова эрэллээхтик бастаата.

Үһүс түһүмэх "Сиэлтэн сиэдэрэйин" диэн ааттанан сиэл тыытыы, хатыы курдук уустук көрүҥҥэ боруобаланнылар. Манна ордук сатабыллаахтарынан Ирина Петровна, Парасковья Дмитриевна, Сусанна Васильевна, Зинаида Семеновна буоллулар, 5 мүн иһигэр сиэл тыыта охсон, хатан көрдөрдүлэр. Бу көрүҥҥэ Ирина Макарова, Парасковья Собакина балларынан атыттары баһыйдылар. 

Төрдүс "Талба талаан" түһүмэҕэр кыттааччыларбыт сылаас илиилэринэн тикпит иистэрин көрдөрдүлэр: сахалыы сон, күрүчүөгүнэн зонтик, сиэлтэн сэлээппэлэр,  кыбытыылаах кэһиэччиктэр, саахымат тэллэхтэр манна көһүннүлэр, быыһыгар оһуохайдаан тэйдилэр, саамай эдэр кыттааччы аныгы киһи сиэринэн маникюр оҥорон үлэлэрин көрдөрдө. 

Ханнык баҕарар кэрэ аҥардар күрэхтэһиилэригэр мода көрдөрүүтэ баар буолар, бу традицияттан тахсыбакка "Кустук курдук куоһанан" саха таҥаһын көрүү буолла. Манна кыттааччыларбыт сахалыы сайбаччы таҥнан хааман наскылдьыһан киирбиттэрэ, кэрэ көстүү буолла. 

Түмүктүүр түһүмэххэ бэриллибит тылларынан хоһоон айыытыгар Ирина Макарова, Сусанна Лазарева таһыччы буоллулар. Бу хоһооннору билсиҥ:

Ирина Макарова.

Сүрэҕим тэбэрин тухары

Сандал күн тыгарын тухары

Таптыыбын Сахам сирин

Оҕолорбун, дьиэ-кэргэммин.

Өрүү чэгиэн сырыттыннар

Этэҥҥэ эрэ буоллуннар

Күндү дьонум туллуктарым, биэбэйдэрим.

Сусанна Лазарева.

Дьиэ кэргэн олоҕо

Оҕоттон дьоллонор

Күн курдук сыдьаайан

Сүрэхпитин үөрдэр.

Тапталлаах Сахабыт сирин

Талыы талааннаах

Далбар Хотуттарын

Эҕэрдэлии туойабын.

Дьүүллүүр Сүбэҕэ үлэлээтилэр: бу бырайыак ааптара Лена Александровна Пономарева, герой ийэлэрбит оҕолоро Надежда Дмитриевна  Барашкова, Елизавета Владимировна Пономарева, Маргарита Семеновна Анемподистова, Екатерина Гаврильевна Андреева.

Дьэ уонна долгутуулаах түмүк таҕыста. Ол курдук :

"Саҥа саҕалааччы" анал аат - Луиза Барашкова. Спонсор Анемподистова Мария Дмитриевна оҕолоро, сиэттэрэ - алгыска тутталлар улахан Көмүлүөк оһох.

"Талбаана" анал аат Зинаида Андреева. Спонсор: Новгородова Елизавета Семеновна оҕолоро, сиэттэрэ. Блендер набора.

III үрдэл - Ксения Гоголева . Спонсор: Барашкова Ирина Тихоновна оҕолоро, сиэттэрэ. Миискэ набора.

II үрдэл- Парасковья Собакина. Спонсор: Захарова Анисия Николаевна оҕолоро, сиэттэрэ.  Фритюрница, весы. 

I үрдэл - Сусанна Лазарева. Спонсордар: Дьячковская Мария Гаврильевна, Андреева Александра Константиновна оҕолоро, сиэттэрэ. 8000 уу харчынан, Чороон

Кылаан кыайыылаах - Ирина Макарова. Спонсор: Пономарева Прасковья Алексеевна оҕолоро, сиэттэрэ. Иистэнэр массыына, измельчитель. 

Бу киэһэ оҕолорбут триолара: Сандал Сидоров, Алина Неустроева, Ева Бабиченко "Аист на крыше", Альбина Лугинова эдьиийинээн Любовь Монгуштуун "Эдьиий" диэн  ырыаларынан эҕэрдэлээтилэр.

"Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин коллективын аатыттан бары спонсордарбытыгар, кыттааччыларбытыгар махтабытын тиэрдэбит. 

Бары дьиэ кэргэттэргэ тулхайдыбат тулааһына, или - эйэни баҕарабыт!

Нэһилиэкпит үбүлүөйдээх сылын чэрчитинэн ыытыллар фестивалы  Улуу Кыайыы 78 сылынан оскуолабыт оҕолоро бэтэрээннэри эҕэрдэлээн ыам ыйын 8 күнүгэр көрдөрдүлэр. Алын кылаастан саҕалаан оскуола выпускниктара бары бииргэ түмсэн балаһыанньаны тутуһан уопсайа 12 нүөмэри күрдүрдүлэр. "Килэҥки сайда тур, туругур!" фестивалы 5 кылаас уолаттарын толоруутугар "Алаас уолаттара" уҥүүнэн саҕалаатылар, "Чороонноох" үҥкүүнү улахан кылаас оҕолоро толордулар, сонун нүөмэринэн квартет толоруутугар "Аист на крыше" ырыа көрөөччүлэр биһирэбиллэрин ылла. Оскуолабыт үрдүкү кылааһын уолаттара "Доҕотторум" ырыаны олус сэргэхтик ыллаатылар. Дьүүллүүр сүбэ 4.71 баалы туруорда, галаҕа 2 кылаас уөрэнээччилэрин толоруутугар уус-уран ааҕыы, Витя Гоголев "Сайыһымаҥ дуу хатыҥнарыам" уонна 4 кылаас "Оторой моторой" чабырҕахсыттара киирдилэр.

Бүгүн, ыам ыйын 8 күнүгэр Кытаанах нэһилиэгин дьоно - сэргэтэ, Улуу Кыайыы 78 сылын көрсө, Кыайыы 55 сылыгар анаммыт өйдөбүнньүкпүтүгэр Улуу Кыайыы күнүн көрүстүбүт. Күнүс 11 чаастан, төһө да күүстээх тыаллаах, тымныы буолар, кыралыын - улаханныын биһиги дьоллоох олохпут иһин турууласпыт биир дойдулаахтарбыт сырдык кэриэстэригэр Кыайыы күнүн уруйдуур плакаттаах, шардаах, байыаннай форма кэтэн "Ураа" хаһыылаах парадтаатыбыт. 

Бу күн биһиги нэһилиэкпитигэр олорор сэрии сылларын оҕолоро, тыыл бэтэрээннэрэ, хоту көһөрүллүү кыттыылаахтара:

нэһилиэкпит саамай аҕа саастаах олохтооҕо, сэрии сылларын оҕото, тыыл бэтэрээнэ, Чурапчы улууһун уонна  Хайахсыт, Кытаанах нэһилиэктэрин бочуоттаах олохтооҕо Матрена Семеновна Леонтьева, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа,сэрии сылларын оҕото,  Чурапчы улууһун уонна Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо Николай Васильевич Захаров, сэрии сылларын оҕото Зинаида Семеновна Андреева, Мария Прокопьевна Захарова, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, сэрии сылларын оҕото Мария Федоровна Попова, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа Иннокентий Иванович Игнатьев маны сэргэ бойобуой дьайыылар бэтэрээннэрэ Альберт Собакин Кыайыы 78 сылын үөрэ - көтө көрүстүлэр. 

Парад кыттыылаахтарын нэһилиэкпит баһылыга Е.Н Потапов,  хайдах курдук бүтүн норуот күүстээх санаатынан, сындылҕаннаах үлэлэринэн, хорсун быһыыларынан кыттан бу кыайыыны аҕалбыттарын долгуйан туран бэлиэтээтэ.

   Биһиги нэһилиэктэн 164 киһи Аҕа дойдуларын көмүскээбиттэрэ, олортон 73 киһи сэрии толоонугар сырдык тыыннара быстыбыта, 91 киһи дойдуларыгар эргиллэн кэлбиттэрэ. Сут - кураан дьылларга биһиги нэһилиэктэн 5, Танда - Бахсыттан 2 колхоз хоту күүс өттүнэн көһөрүллүбүттэрэ. 

Бүгүн, 90 саастаах Матрена Семеновна сэрии сылларынааҕы оҕо сааһын ахтан, нэһилиэкпит дьонун долгутта. Хайдах курдук кини атын оҕолору кытта, улахан дьоннуун тэҥҥэ  колхуоска үлэлээбитин, убайын сэриигэ атаарбытын олус уйадыйан кэпсээтэ.

Оскуолабыт үөрэнээччилэрин оҕо Парламенын Президенэ Айтал Монастырев ветераннарга махтал тылларын анаата, оскуолабыт "Барс" байыаннай- патриотическай кулууп чилиэттэрэ Саина Лазарева, Айсена Скрябина, Ньургун Собакин, Алик Ксенофонтов бочуоттаах караулга турдулар. 

Нэһилиэкпит тэрилтэлэрэ  Кыайыы күнүнэн ветераннарга уонна байыаннай операцияҕа сылдьар уолаттарбыт дьонноругар продуктанан бэлэхтэри туттарда, Степан Прохоров музыкальнай эҕэрдэтэ, 4 кылаас үөрэнээччилэрэ Кыайыы туһунан монтажтара дохсун ытыс тыаһынан арыалланна. 

"Кыайыы" өйдөбүнньүгэр веногу нэһилиэкпит баһылыга, сэрии сылын оҕото Зинаида Семеновна Андреева, Ильмень күөлгэ экспедицияҕа кыттыбыт Ньургун Лазарев, 4 кылаас туйгун үөрэнээччитэ Сандал Сидоров. 

Бу күҥҥэ анаан  Бүтүн Россиятааҕы "Наследники Победы" тэрээһин акцияларыгар кытынныбыт. Ол курдук "Окна Победы", "Песня Победы",   "Звезда Победы" "акцияларга кытынныбыт.  "День Победы" ырыаны күргүөмүнэн толордубут. 

Олохтоох дьаһалта уонна оскуола  "Хонуутааҕы куукуна"  тэрийэн саллаат хааһытынан, алаадьынан, сылаас чэйинэн  күндүлээтилэр. 

Онтон салгыы оскуола үөрэнээччилэригэр хаамыыга уонна ырыаҕа күрэхтэһии тэрилиннэ. 

Киэһэ 19 чаастан библиотекаҕа "Кыайыы 78 сылынан" кинигэ быыстапката аһылынна.

Нэһилиэкпит үбүлүөйдээх сылынан тэрилтэлэринэн фестивалы, бу киэһэ оскуолабыт үөрэнээччилэрин кэнсиэрэ салҕаата. Хас биирдии нүөмэр дохсун ытыс ыаһынан арыалланна. Түмүккэ гала-кэнсиэргэ "Оторой-моторой" чабырҕахсыттар, Витя Гоголев солота, 2 кылаас коллективын монтажтара киирдилэр. 

Бүгүҥҥү Кыайыы 78 сылыгар ананар күммүтүн "Өйдөбүнньүк Чүмэчитин" уматан түмүктээтибит. 

Бары тэрээһиммитигэр көхтөөхтүк кыттыбыт нэһилиэкпит олохтоохторугар махтанабыт.

Ким да умнуллубат, туох да умнуллубат!

Кытаанах нэһилиэгэ сурукка киирбитэ 100, тумус туттар дьоммут Д.П.Коркин, В.С.Яковлев-Далан, А.П.Собакин төрөөбүттэрэ 95, Россияҕа "Педагог уонна наставник" сылынан, республикаҕа "Үлэ", улууска "Ытыктабыл",нэһилиэкпитигэр "Кэскил" сылларынан нэһилиэкпит тэрилтэлэрин икки ардыларыгар ыытыллар "Килэҥкибит сайда тур!" фестивалы В.С.Яковлев-Далан аатынан оскуола-сад коллектива  муус устар 29 күнүгэр көрдөрдө. Кэнсиэр иннинэ фойеҕа оскуола-сад коллективын бэтэрээннэрин, үлэһит династияларын, наставниктар тустарынан хаартысканан быыстапка уонна учууталлар үлэлэрин, опыттарын тарҕатар методическай пособиелар тустарынан кэпсээтэ Миронова Е.Т. Балаһыанньа быһыытынан 12 нүөмэри туруордулар,кэнсиэри коллектив эдэр үлэһиттэрэ Чороонноох үҥкуунэн саҕалаатылар, Валера Яковлев "Булчут кутаата" солота,  бэтэрээн үлэһиттэр көрдөөх нүөмэрдэрэ, кыргыттар"Алтайскай" үҥкүүлэрэ, "Буолар да эбит" сыаҥка көрөөччүлэри сэргэхситтэ, кэнсиэр нэһилиэкпит Өрөгөйүн ырыатынан  "Килэҥки сайда тур, туругур" хорунан түмүктэннэ.

Дьүүллүүр Сүбэ бэрэсэдээтэлинэн библиотекарь Пономарева Л.А., чилиэннэринэн саха фольклорун тарҕатааччы Лазарева С.В., сыана бэтэрээнэ, учууталлар учууталлара Попова Х.Н., бастыҥ общественница Гоголева К.Н. үлэлээтилэр.

Бу кэнсиэртэн, спринт лотереяттан, "Үтүө санаа" дьааһыгыттан уопсайа 35 000 солк. хомуллан биир дойдулаахтарбыт Антонина, Лев Ивановтар кыра кыыстара Леванна Иванова эмтэнэригэр көмө быһыытынан ананна.

Фестивалбытын ыам ыйын 8 күнүгэр оскуолабыт үөрэнээччилэрин кэнсиэрэ салгыаҕа.

Нэһилиэкпит  сурукка киирбитэ 100, үс тумус туттар дьоммут төрөөбүттэрэ 95 сылларынан араас хабааннаах үлэлэр, тэрээһиннэр былааннаахтык ыытылла тураллар. 

Бу сыллар чэрчилэринэн, нэһилиэкпит тэрилтэлэрин икки ардыларыгар "Килэҥкибит сайда тур!" диэн ааттаах фестиваль саҕаланна. Бу фестиваль тэрилтэлэр үлэлэрин, ситиһиилэрин нэһилиэнньэҕэ кэпсиир, билиһиннэрэр, отчуоттуур сыаллаах тэрилиннэ. Аан бастакынан  саҕалыыр Далан аатынан оскуола- саад коллектива. 

Бүгүн биһиги рубрикабытыгар оскуола - саад иитэр үлэтин билиһиннэрэр, директоры иитэр үлэҕэ слбуйааччы Мария Васильевна Миронова: 

Бу үөрэх дьылыгар иитэр үлэ оҕону патриотическэй тыыҥҥа иитиигэ ананар. Ааспыт сыл Ийэ сылынан биллэриллэн, оскуолабытыгар "Ийэҕэ махтал" бырайыак үлэтин түмүктээтэ. Кылаастарынан нэһилиэкпит герой ийэлэрин олохторун, үлэлэрин үөрэтэн, буклет оҥорон туттардылар. Онтон быйылгы сылга "Биир ситиминэн"  кылаас салайааччыта+ төрөппүт+ оҕо бииргэ үлэлиир бырайыага үлэлээтэ, сыл бүтэһигэр көмүскүөхтэрэ. 

Улуус үрдүнэн "Боотур уус сыдьааннара" программа үлэлиир. Хас чэппиэр аайы саха күнэ ыытыллар, үөрэнээччилэр, учууталлар сахалыы таҥнан, остолобуойга саха төрүт бүлүүдэлэрэ астаналлар, сахалыы остуол оонньуулара тэриллэллэр. Хоту күүс өттүнэн көһөрүллүү 80 сылыгар аналлаах "История чахчыта көлүөнэттэн көлүөнэҕэ" нэдиэлэ ыытылынна. "Умнуллубат чахчылар, үйэлээх өйдөбүллэр" республиканскай форумҥа Гоша Афанасьев, Дьяконова Наина, Борисова Сайаана,  Барашкова Саина ситиһиилээхтик кытыннылар. Винокурова Сайаана, Лазарева Сайыына сценарийдарынан, туруорууларынан "Тыйыс дьылҕа" диэн кылгас уус-уран киинэ уһуллулар. Салайааччы нэһилиэк библиотекара Лена Александровна Пономарева. Бу киинэ Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин сайтынан тарҕанна, оҕолор форумҥа кытыннылар. 

Кылаастарынан Далан уонна Чурапчы үбүлүөйдээх суруйааччыларын айымньыларынан "Алыптаах айымньылар" инсценировкалары көрүү конкурса түмүктэннэ. Бары кылаастар сүрдээх эппиэтинэстээхтик сыһыаннаһан, бэртээхэй инсценировкалары туруордулар. Уолаттарга "Аман өс" араатардар конкурстара үгүс уол оҕону түмэн ыытылынна. Кыайыылаахтарынан Сидоров Сандал, Жирков Данил, Терютин Айсен буоллулар. 

Ильмень күөлгэ буолбут кырыктаах кыргыһыы 80 сылыгар аналлаах кэриэстэбил линейкалара ыытылыннылар. Бу дьаһалга 10 кылаас коллектива "Биир дойдулаахтарбыт - Ильмень күөлгэ" бырайыактарын билиһиннэрдилэр. Старай Руссаҕа улуус делегациятын састаабыгар киирсэн, хос эһэтин бойобуой суолларынан сылдьан кэлбит Ньургун Лазареввы кытта көрсүһүү буолла. Муус устар 21 күнүгэр 19 - с хайыһар биригээдэтин Бойобуой Знамятын копиятын көрүстүбүт. Знамяны  3 хонук устата оскуолабытыгар бойобуой миэстэҕэ туруоран, Арыылаах оскуолатыгар туттардыбыт. 

Юнармия этэрээт чилиэннэрэ, 8 кылаас уолаттара  Ньургун Собакин, Айсен Терютин, Алик Ксенофонтов, Эрхаан Барашков республиканскай Карбышевскай сборга ситиһиилээхтик кытыннылар,  хас да конкурстарга кыайыылаахтарынан буоллулар. "Барс" байыаннай патриотическай кулууп (салайааччы Бабиченко П.А.) улуустааҕы "Снежный барс" байыаннай - спортивнай оонньууга кытыннылар.  "Килэҥки кэскилэ" оҕо тэрилтэтэ (лидер Монастырев Айтал) тэрийиитинэн нэһилиэкпититтэн СВО-ҕа сылдьар уолаттар дьонноругар тимуровскай үлэлэри тэрийдилэр, 2 төгүл акцияҕа кыттан үбүнэн көмөлөстүлэр. 

Россияҕа Педагог уонна наставник сылынан оскуолабытыгар араас үлэлэр ыытыллыллар. Эбии үөрэхтээһин педагогтара Борисова А.Г. "Мастерство и опыт", Яковлева О.И."За преданность к профессии" улуустааҕы "Сүрэхпин оҕоҕо  аныыбын" номинаннарынан буолбуттара. 

3 кылаас салайааччыта Дьяконова Анисия Николаевна, 2 кылаас салайааччыта Наталья Николаевна Игнатьева улуустааҕы "Павловскай ааҕыыларга" кыттан оҕону иитэр үлэлэрин опыттара тарҕанна, дипломнарынан бэлиэтэннилэр. Бу ааҕыыга 6 кылаас үөрэнээччитэ Гоша Афанасьев эһэтин туһунан аахпыт дакылаата экспертэр биһирэбиллэрин ылла. 

Оскуолабытыгар республиканскай, улуустааҕы, кустовой "Далан ааҕыылара" үгүс оҕону түмэн ыытылынна. кыайыылаахтарынан улахан кылаастарга 10 кылаас үөрэнээччитэ Филитова Күннэй, алын сүһүөх кылаастарга Неустроева Алина, уһуйаан оҕолоругар Сылаҥнааҕы "Сулусчаантан" Чирков Арылхан буоллулар. 

Оҕо дьоҕурун, талаанын сайыннарар араас Бүтүн Россиятааҕы, республикатааҕы, улуустааҕы конкурстарга оскуолабыт үөрэнээччилэрэ ситиһиилээхтик кытталларыттан үөрэбит, астынабыт, киэн туттабыт. Бу туһунан сиһилии үөрэх сылын түмүктүүр отчуоттуур киэһэҕэ билсиэххит. 

Аны  "Образовательный Хакатон" диэн II республиканскай конкурс кыттыылаахтара, номинация кыайыылаахтара " Team PUZZLE" хамаанда салайааччыта Анастасия Винокурова кэпсээнин билсиҥ:

Хакатон диэн хакер диэнтэн тахсыбыт эбит. Хакатон күрэхтэһиигэ үгэс курдук дизайнердар, маркетологтар, аналитиктар түмсэн атын хамаандалары кытта информационнай технологияҕа туох эмэ сорудаҕы толорон күрэхтэһэллэр эбит.(бэйэттэн эттэххэ)

Муус устар 25-27 күннэригэр Чурапчыга ыытылынна. Бу күрэхтэһии аан бастаан икки сыллааҕыта улууска ыытыллыбыта, онно мин хамаандаҕа суох этим эрээри түүннэри - күнүстэри тэҥҥэ сылдьан "Березка" уһуйаан анал бирииһин туппуппут. 

Быйылгы күрэхтэһиигэ ирдэбил быһыытынан хамаандаҕа 3 уһуйаан, 3 алын сүһүөх оскуола учууталлара буолуохтаахтар. Биһиги хамаандабытыгар Ольга Собакина, Туяра Потапова, Анисия Дьяконова, Ирина Макарова, Нария Андросова  уонна мин салайааччы буолан кытынныбыт. Бу күрэхтэһиигэ бэйэбит кыахпытын тургутан көрөөрү, билээри, үөрэнээри кыттыахпытын баҕарабыт диэн директорбытыгар Вячеслав Михайловичка эппиппит,  кини тута сөбүлэһэн, хомуна охсон, Чурапчыга киирэн 3 күнү быһа хоно сытан күрэхтэстибит. 

Тэрийээччилэринэн улуустааҕы үөрэх управленията, Чурапчытааҕы "Березка" уһуйаан, республикабыт үөрэҕин министерствотын өйөбүлүнэн  ыытылынна. Барыта 9 хамаанда 54 педагог кыттыыны ыллылар. Мэҥэ- Хаҥалас, Эдьигээн, Таатта, Сунтаар, Горнай улуустарыттан кэлбиттэр. 

Күрэхтэһиибитигэр киэһэ 17ч сорудах биэрэллэр, ону сарсыарда 10 чааска көмүскүүбүт. Уопсайа 3 трек буолла. Сорудахтарбытын  улуустааҕы үөрэх управлениета, ЧГИФКиС, республикатааҕы "Юные якутяне"ресурснай киин, "Мичээр" Дьокуускайдааҕы уһуйаантан, Дьокуускайдааҕы ИТ парк,  "Институт новых технологий" курдук тэрилтэлэр үрдүк квалификациялаах үлэһиттэрэ сыаналаатылар. Барыта олус долгутуулаах, саҥаттан саҥа, сонунтан сонун  көрүүлэрдээх, ирдэбиллэрдээх сорудахтары толордубут.  Түмүккэ биһиги хамаанда 5 м буолан үөрүүбүт үрдээтэ. "Профессиональный альянс" диэн номинация ыллыбыт. 

Дьэ ити курдук биһиги оскуолабыт учууталлара, иитээччилэрэ таһымнарын үрдэтэр араас конкурстарга бэйэлэрин тургутан кытталлара олус биһирэбиллээх. 

Оскуолабыт бары үлэһиттэригэр ситиһиилэри, таһаарыылаах үлэни баҕарабыт. Муус устар 29 күнүгэр киэһэ 19чаас30 м осккуолабыт коллективын хаартысканан быыстапкатын, үлэлэрин кэпсиир видеоролигы кэлэн көрөргүтүгэр ыҥырабыт. 

Бүгүн, "Үйэн" нэһилиэкпит дьахталларын Сүбэтин тэрийиилэринэн "Оскуола томторо" диэн ааттаах Сылаҥ, Арыылаах, Кытаанах оскуолаларын үөрэнээччилэрин икки ардыларыгар, өбүгэ оонньууларын көрүҥнэригэр биирдиилээн бастыыр иһин күрэхтэһии бэрт тыҥааһыннаахтык ыытылынна. 

Бу күрэхтэһии быйыл үһүс төгүлүн тэрилиннэ. Аан бастаан 2020 сыллаахха онлайн ыытыллыбыта. Барыта 6 уол кыттан мас тардыһыытыгар, үс да үс, тутум эргиир, ыйытыктар, хапсаҕай көрүҥнэригэр илин - кэлин түсүһэн күрэхтэспиттэрэ. Бастакы күрэхтэһии Муҥутуур кыайыылааҕынан Миша Аржаков буолан "Үйэн" дьахтар Сүбэтин кылаан бирииһин тутан үөрбүтүн билигин да өйдүүбүт. Онтон былырыын 2022 сыллаахха 8 уол кыттан, Миша Аржаков иннин кимиэхэ да биэрббэтэҕэ. Быйылгы күрэхтэһии статуһа үрдээн хоту сытар нэһилиэктэр уолаттарыгар ыытылынна. Барыта 15 уол кытыннылар. 5-8 кылааска  Арыылаахтан 4, Сылаҥтан 5, Кытаанахтан 1, 60 киилэҕэ диэри ыйааһыннаахтарга 3, 60 үөһэ ыйааһыннаахтарга 3 уол күрэс былдьастылар. 

Үгэс курдук күрэхтэһии кыттааччылар парадтарыттан саҕаланна. үөрүүлээх парадка нэһилиэкпит баһылыга Егор Николаевич Потапов уолаттарга эҕэрдэ тылын анаата, бу күрэхтэһиини тэрийбит автор Лена Александровна Пономарева, нэһилиэкпит "Үйэн" дьахтарын Сэбиэтин председателэ  кэлбит уолаттарга махтанна, кылаабынай судьуйа күрэхтэһии балаһыанньатын билиһиннэрдэ. Кэлбит күрэхтэһээччилэри, көрөөччүлэри дьахтар Сүбэтэ буруонан арчылаата, арыылаах алаадьынан айах тутта. 

Дьэ бу кэнниттэн күрэхтэһии саҕаланна. Хас көрүҥ аайы кыайыылаахтарга мэтээллэр, бастакы миэстэлээхтэргэ спонсордар туруорбут бириистэрэ уу харчынан, сертификатынан, бириистэринэн туттарыллан истэ. 

Ол курдук  үс да үс көрүҥҥэ 5-8 кылаас уолаттарыгар

I м Ньургун Собакин (Кытаанах) Леонтьева М.С бирииһэ 3000 солк

60 кг дылы I м- Айаал Попов (Арыылаах) спонсор "Чэлгиэрийэ" Арыылаах нэһилиэгин дьахтарын Сүбэтэ (предс Захарова Е.Р.) 3000 солк

60 кг үөһэ Слава Сивцев (Кытаанах) спонсор нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит Андреева Е.Г. 3000 солк

Мас тардыһыытыгар

5-8 кыл I м Федоров Вова (Сылаҥ) спонсор Пономарева Л.А. 3000 солк

60 кг дылы I м Христофоров Ньургустан (Арыылаах) спонсор Потапов Е.Н. 3000 солк

60кг үөһэ I м- Новгородов Ньургун (Кытаанах) спонсор Кытаанах нэһилиэгин ветераннарын, пенсионердарын Сэбиэтэ (предс Парфенова М.П) 3000 солк

Уҥуох быраҕыы

  60 кг дылы I м - Христофоров Ньургустан (Арыылаах) спонсор Захаров А.В. 1000 солк

60 кг үөһэ I м Сивцев Слава (Кытаанах) спонсор Захарова У.Г. 1400 солк. 

5-8 кылаастарга бу көрүҥ суох.

Хапсаҕай

5-8 кылаастарга I м - Федоров Вова (Сылаҥ) спонсор Кытаанах орто оскуолатын физруктара Д.Н.Макаров, П.А.Бабиченко 3000 солк

60 кг дылы I м - Монастырев Айтал (Кытаанах) спонсор нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит  Нелунова А.Н.  оҕолорро, сиэттэрэ   3000 солк

60 кг үөһэ I м - Сивцев Слава (Кытаанах) нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит Пономарева А.Г. улахан кыыһа Монгуш Л.Н. 3000 солк

Ыараханы көтөҕүү

60 кг дылы Христофоров Ньургустаан (Арыылаах) спонсор Кытаанахтааҕы олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбата (маастар Винокуров И.П.) 2000 солк

60 кг үөһэ Новгородов Ньургун (Кытаанах) спонсор улуустааҕы дьахтар Сүбэтэ 2000 солк

5-8 кыл уолаттарыгар бу  көрүҥ суох

Тутум эргиир

60 кг дылы Попов Айаал (Арыылаах) спонсор бу күрэхтэһиигэ 2020, 2022 сылларга Муҥутуур кыайыылаах Михаил Аржаков анал бирииһэ

60 кг үөһэ Сивцев Слава (Кытаанах) спонсор улуустааҕы дьахтар Сүбэтэ 3000 солк 

Ыйытыктар

60 кг дылы I м Айтал Монастырев (Кытаанах) спонсор "Кытаанах нэһилиэгэ" МТ баһылык Потапов Е.Н. - анал бирииис

60 кг үөһэ - Новгородов Ньургун (Кытаанах) спонсор нэһилиэкпитигэр дьахтар Сүбэтин председателинэн үлэлээбит Захарова З.Н. 1000 солк

Уопсай түмүккэ III миэстэни ыллылар

5-8 кылаас уолаттарга Христофоров Дьулус (Арыылаах) спонсор Кытаанахтааҕы "Уйгу" маҕаһыын (салайааччы Дьячковская М.И) анал бириис

60 кг дылы Айтал Монастырев (Кытаанах) спонсор "Кытаанах нэһилиэгэ" МТ тэриллии баһылык Потаппов Е.Н. - анал бириис

60 кг үөһэ Егор Алексеев (Сылаҥ) спонсор Кытаанахтааҕы "Уйгу" маҕаһыын ( салайааччы Дьячковская М.И.)

II миэстэҕэ таҕыстылар

5-8 кылаастарга Мосенков Алекс (Сылаҥ) спонсор Далан аатынан Кытаанах орто оскуолата (директор Яковлев В.М.) 3000 суммалаах сертификат

60 кг дылы Попов Айаал (Арыылаах) спонсор нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит Иванова Александра Сергеевна оҕолоро, сиэннэрэ. 3000 солк

60 кг үөһэ Новгородов Ньургун (Кытаанах) спонсор Сылаҥнааҕы дьахтар Сүбэтэ (предс Макарова Е.Г.) 3500 солк

Онтон күрэхтэһии саамай Муҥутуур кыайыылаахтарынан буоллулар

5-8 кылаас уолаттарыгар Сылаҥтан Вова Федоров таҕыста уонна нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит Тирская Т.И. оҕолорун, сиэттэрин туруорбут анал бириистэрин креслону тутта.

60 кг дылы Муҥутуур кыайыылааҕынан буолла Арыылаахтан Ньургустаан Христофоров уонна  биһиги нэһилиэкпитигэр дьахтар Сэбиэтин председателинэн үлэлээбит Константинова А.Д. оҕолорун, сиэттэрин спонсорстволарын 3500 солк тутта

60 кг үөһэ Муҥутуур кыайыылааҕынан таҕыста Кытаанахтан Слава Сивцев, киниэхэ Кытаанахтааҕы "Үйэн" дьахтар Сүбэтэ туруорбут 5000 солк суумма уу харчынан туттарылынна. 

Арыылаах спортсменнарын тренерэ Радомир Барашков:

Бүгүҥҥү күрэхтэһии тэрээһинэ үрдүк таһымҥа ааста. Ыччаттарга, оҕолорго маннык өбүгэ оонньууларын көрүҥнэригэр күрэхтэһиилэр ыытыллаллара наьаа кэрэхсэбиллээх. Уолаттарым ситиһиилэриттэн олус үөрдүм. Хас көрүҥ аайы мэтээл, анал бириистэри туруорбуккут наһаа үөрүүлээх, оҕолорум астыннылар, үөрүүлэрэ баһаам. Эһиил тэрилиннэҕинэ кэлэн кыттыахпыт. 

Сылаҥтан тренер Дмитрий Монастырев:

Бу күрэхтэһиигэ 7 кылаас уолаттарын аҕаллым, инникилээхпит, уолаттарым ситиһии бөҕө буоллулар. Тэрийээччилэргэ махтал. 

Муҥутуур кыайыылаах Слава Сивцев:

"Оскуола томторугар" иккис кыттыым. Бу күрэхтэһиини кэтэһэбин аҕай, манна кыттаары сылы быһа бэлэмнэнним. Тэрийээччилэргэ махтанабын, күрэхтэһээччи уолаттарга ситиһиилэри баҕарабын.

Дьэ бу курдук нэһилиэкпитигэр биир кэтэһиилээх күрэхтэһии түмүктэннэ. Бүгүҥҥү күрэхтэһиигэ спонсордаабыт бар дьоммутугар, биир дойдулаахтарбытыгар, кэлэн көрөн "ыалдьыбыт" нэһилиэкпит олохтоохторугар  махталбытын тиэрдэбит. 

Хаһан да буоларын курдук күрэхтэһиини комментарийдаан, кылаабынай судьуйалаан ыытта СР атах оонньууларыгар спорт маастара Дмитрий Макаров, күрэхтэһиини иилээн - саҕалаан, сып- сап курдук ыыттылар Петр Бабиченко, Василий Потапов, Иван Оконешников, Егор Яковлев, Радомир Барашков, Валерий Яковлев, секретарынан Екатерина Скрябина, бары даҕаны элбэх күрэхтэһиилэри ыыппыт  опыттаах дьоннор. 

Күрэхтэһии кыттааччыларыгар Арыылаахтан "Чэлгиэрийэ" дьахтар Сүбэтин председателэ Екатерина Романовна Захарова, Сылаҥтан тренер Егор Иванович Яковлев, Кытаанахтан тренер Петр Алексеевич Бабиченко, Кытаанахтан 10, 9 кылаас коллективтара, аймахтара анал бириистэрин туттардылар. Күрэхтэһии саамай кыра саастаах кыттааччыта, 6 кылаас үөрэнээччитэ Кытаанахтан Гоша Афанасьев бэйэтин баҕатынан кыттан тургутуһан көрдө. 

 Уол оҕо эт - хаан өттүнэн сайдыылаах, туруктаах буолалларыгар олук уурсан "Оскуола томторо" күрэхтэһиини тэрийбит "Үйэн" дьахтар Сүбэтин бары чилиэттэригэр, саҥа талыллыбыт састаапка барҕа махтал буолуохтун!