Күндү сурутааччыларбыт, бу сылга "Кэпсээ, туох сонун?" рубрикабытын саҕалыыбыт. Бүгүҥҥү рубрикабытыгар улуус баһылыгын отчуотун туһунан билиһиннэрэбит.

   Бэҕэһээ, о.э. тохсунньу 17 күнүгэр, күнүс 2 чаастан улуус баһылыга С.А.Саргыдаев, ону тэҥэ улуус тэрилтэлэрин салайааччылара  кэлэн улуус баһылыгын 2024 сыллааҕы үлэтин отчуоттаатылар.Мунньахха 72 киһи кэлэн отчуоту иһиттилэр, элбэх ыйытыгы суругунан биэрдилэр. 

Ол курдук:

-Кытаанахтан Чурапчыга киирэр суол өрөмүөнүн туруорустубут. Бу суолу фекалка таһар массыыналар наһаа алдьаталлар, кыра  массыыналарга наһаа эрэйдээх суол буоларын бары билэр буоллахпыт Онуоха эппиэт маннык буолла: ити суолу фекалка таһар тэрилтэ бэйэтин кыаҕынан өрөмүөннүү сатыыр, ол гынан фекалка тэрилтэтэ дорожнайдар биһиги массыыналарбытыгар сөптөөх суолу оҥоруохтаахтар диэн этэллэринэн түмүктэннэ. 

-Республика үрдүнэн суол өрөмүөнүгэр 1 млрд солк көрүллэр эбит, бу суумманы 34 улууска, 4 куорат уокуругар түҥэтиллэр, онон олох кыра үп кэлэр эбит. Быйыл улууска бытархай суол өрөмүөнэ буолар, Чурапчы иһигэр Абалаах суолугар уонна Мырылаҕа Даайа Амматынан Тааттанан айанныыр гына өрөмүөн оҥоһуллар. Чурапчыга Е.Борисов аатынан уулусса толору аспаалланарын эттэ. 

- Быйыл биһиги оскуолабыт интернатыгар өрөмүөн барара былааҥҥа киллэриллибитин ытыс тыаһынан арыаллаатыбыт.

- Быйылгыттан нэһилиэкпитигэр саҥа тутуллубут  маслоцехпыт үлэлиир диэтилэр. 

- 3 тэн үөһэ оҕолоох ыалга, Чурапчы селотугар учаастактары биэрии туһунан кэпсээтилэр. Ааспыт 2024 сылга 33 ыалга учаастак биэрбиттэр, онтон 30 ыал учаастагынан буолбакка 200 тыһ солк уу харчынан ылбыттар, аны 512 ыал учаастак ылара хаалбыт. 2025 сылга СВО ҕа сылдьар ыалга 20 учаастагы биэрээри былаанныллар эбит.

Тыа хаһаайыстыбатын боппуруоһа сытыытык турда:

- Хотон өрөмүөнүгэр, күрүө тутуутугар, сылгы базатын тутууга көмөлөр ИП ларга көрүллэр эбит, чааһынай ыалга көрүллүбэтин эттилэр. 

- Ходуһаны дулҕаттан, талахтан ыраастыырга чааһынайдарга үһүс сылын көмөлөһөн кэлбиттэр. 

-  Сүөһү төбөтүгэр харчы бэриллэр, харчы ылбыт сүөһү аны күһүн идэһэлэммэт, баар буолуохтааҕын тоһоҕолоон эттилэр. 

- Сылгыларга чип эбэһээтилинэй буолла

- 2028 сылга диэри биһиги нэһилиэкпитигэр саҥа котельнай тутуллара инвест программаҕа  да суох эбит. Инвестпрограммаҕа Чыаппара, Мугудай бырайыага, Үрэх Күөрэ котельнайын өрөмүөнэ киирбиттэр. Ааспыт сылга биһиэхэ котельнайга 1 саҥа котел кэлбитэ, бу сылга өссө 1 саҥа котел кэлэрин эттилэр. 

- Балыыһабыт  бу сылга федеральнай үп кэллэҕинэ туттуллуо диэн үөртүлэр.

- Биһиги улууспутугар 62 хоту көһөрүллүү кыттыылаахтара, 35 тыыл, үлэ бэтэрээннэрэ, 2 сэрии огдообото олороллор. Быйыл кыайыы 80 сылынан 2 сэрии огдооботугар 100 тыһ солк, 35 тыыл, үлэ бэтэрээннэригэр 10 тыһ биир бириэмэлээх көмө оҥороллорун эттилэр. 2027 сыллаахха Хоту көһөрүллүү 85 сылынан Хатылы  музейыгар таас музей тутулларын кэпсээтилэр. 

Отчуот түмүгүнэн 2024 сыл улуус баһылыгын үлэтин Сөптөөҕүнэн сыаналаатыбыт

- 

Ахсынньы 31 күнүгэр   нэһилиэкпит олохтоохторо "Түһүлгэбитигэр"  дьоро киэһэҕэ мустан эргэ дьылы атаардыбыт, саҥа дьылы көрүстүбүт.  Бу киэһэни "Тэтим" ВИА ырыаларынан ньиргитэн саҕалаата. Эдэр ыччат оҕолорбут Саина Лазарева, Виталий Гоголев ылбаҕай ырыаларынан эҕэрдэлээтилэр,  "Рейс 20-25" диэн ааттаах шоу программаҕа эдэр ыччат кыргыттарбыт, уолаттарбыт көхтөөхтүк кытыннылар.  Ааспыт 2024 сыл биһиги нэһилиэкпитигэр тыа хаһаайыстыбатыгар, спортка, культураҕа, үөрэхтээһиҥҥэ республикаҕа, улууска үрдүк ситиһиилээх дьоммутун "Нэһилиэк Өрөгөйө" диэн видеоконтенна көрдүбүт. Баһылык Егор Потапов саҥа дьылынан эҕэрдэлээн бастыҥ дьоммутугар грамоталары туттарда. Ол курдук  Николай Федорович Смирниковка"Чурапчы улууһун бочуоттаах бэтэрээнэ" удостоверениены, Владимир Николаевич Монастыревка, Лена Александровна Пономареваҕа нэһилиэк депутаттарын уурааҕынан "Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо" аат иҥэрилиннэ, 2024 сылга таһаарыылаахтык үлэлээбит Далан аатынан оскуола -сад логопеда Ольга Собакинаҕа,  "Түһүлгэ" НАДь иһинэн үлэлиир бильярдистар түмсүүлэригэр, "Тэтим" ВИА- ҕа 10-нуу л ГСМ, грамота туттарылынна.  

Сыл Өрөгөйө - Сусанна Лазарева.  

Олох-дьаһах коммунальнай хаһаайыстыба бастыҥ үлэһитэ-Михаил Колодезников. 

Культура эйгэтин бастыҥ үлэһитэ - Альбина Лугинова

Бастыҥ спортсмен-Валерий Яковлев

Тыа хаһаайыстыбатын эйгэтигэр - Туяра Борисова

Бастыҥ үөрэнээччи - 11 кылаас үөрэнээччиитэ Тимур Пономарев

Бастыҥ общественник- 11 кылаас үөрэнээччитэ Виталий Гоголев

Оскуола иннинээҕи үөрэхтээһин эйгэтин бастыҥа - Валентина Дьяконова

Үөрэх эйгэтин бастыҥа - Галина Аммосова

Бастыҥ бэтэрээн - Марфа Парфенова

Бастыҥ дьиэ кэргэн- Саргылана, Петр Бабиченколар

Саҥа дьыллааҕы тэҥнэбиллээх оонньууга сүрүүн бирииһи Прасковья Монастырева ылан,  саҥа дьыллааҕы соһуччу үөрүүнү биллэ. 

Улууска "Сыл түмүктэрэ" үөрүүлээх дьаһалга, биһиги нэһилиэкпит "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин уус-уран салайааччыта Любовь Монгуш "Улууска култуура уонна искусство салаатыгар Бастыҥ" ааты ылла, бэйэбит бөлөхпүтүгэр нэһилиэктэр икки ардыларынааҕы спартакиада түмүгүнэн улууска 2 миэстэни ылары ситистибит (спортинструктор Иван Оконешников)

Күндү нэһилиэкпит олохтоохторо, үүммүт 2025 сылынан, саха халандаарынан Эдьэн Иэйиэхсит сыла кэлбитинэн итиитик - истиҥник эҕэрдэлиибит! 

Кэлбит сыл барыбытыгар Или, Эйэни, Дьолу - соргуну, үтүөнү эрэ аҕаллын! 

Саҥа дьылынан, саҥа дьолунан!

Убаастабыллаах сурутааччыларбыт, Кытаанахпыт нэһилиэгин олохтоохторо, биир дойдулаахтарбыт!

Барыгытын кэлэн иһэр саҥа дьылынан эҕэрдэлиибит!

Этэҥҥэ олордоххо сыл хонук дииллэр. Бу ааһан эрэр сылбыт биһиги нэһилиэкпит дьонугар - сэргэтигэр үөрүүлээх түгэннэри, эмиэ даҕаны ыарахан кэмнэри аҕалан тургутан көрдөҕө. Хас биирдии киһи саҥа дьыл кэлэрин долгуйа,туох эрэ үчүгэйи эрэнэ күүтэр. Ааһан эрэр сылга кэннин хайыһан "мин быйыл тугу ситистим, туохха ыарырҕаттым" диэн толкуйдаан, аныгыскы сылга бу итэҕэстэри туоратарга сананара саарбаҕа суох.

Ахсынньы 9 күнүгэр нэһилиэкпит баһылыгын 2024 сылга үлэтин отчуота буолбута, отчуокка тэрилтэлэр  үлэлэрин истэн мунньах кыттыылаахтара үөрбүттэрин, астыммыттарын эппиттэрэ. Тыа хаһаайыстыбатыгар, үөрэхтээһиҥҥэ, культураҕа, спортка улууска кэккэ ситиһиилэрдэннибит. Ол курдук арыы оҥорор сыах маастара Анна Боякинова минньигэс арыытынан аатырда, Сочига барар путевканы бэлэх тутта, Николай Владимировка, Трофим Борисовка, Николай Потаповка саҥа Беларус трактордары  туттардылар, эдэр ИП Саина Алексеева тыа хаһаайыстыбатын министерствотын Гранын кыайыылааҕынан буолла,  спортка нэһилиэктэр икки ардыларынааҕы спартакиада түмүгүнэн бэйэбит бөлөхпүтүгэр 2 миэстэ буоллубут- спортинструктор Иван Оконешников, үөрэх салаатыгар  оҕолорбут, учууталларбыт  республикаҕа, улууска ыытыллар араас ааҕыыларга, конкурстарга лауреат аатын ыллылар: улуустааҕы предметнэй олимпиадаҕа Арсения Винокурова географияҕа 1 миэстэ- учуутал Татьяна Лазарева, технологияҕа Күннэй Коркина, Саина Барашкова кыайыылаахтарынан буоллулар учуутал Туяра Борисова, "Инникигэ хардыы"" НПК ҕа Күннэй Коркина 1миэстэни ылла учуутал Евдокия Миронова. Сылаҥҥа ыытыллыбыт "Учуутал уонна иитээччи биир кэлим ситим" региональнай конкурска Наталья Игнатьева, Ольга Собакина кыайыылаахтарынан таҕыстылар. Фольклору тарҕатааччы олоҥхоһут Сусанна Лазарева Ил Дархан истипиэндьийээтэ буолла. 

Бу суруллубуттары таһынан итэҕэстэр, кыаллыбатах өрүттэр эмиэ бааллар, ону кэлэр сылга туоратарга дьулуһарбыт наадалааҕын этэн туран баһылыкпыт 2024 сыллааҕы үлэтин сөптөөҕүнэн сыаналаатыбыт. Элбэхтик үчүгэйи кэпсээтэххэ, үчүгэй эрэ өрүт арыаллыы сылдьар диэн этэллэр, онон ситиһиилэрбитин кэпсээтибит. 

Үүнэр сылы көрсөр дьоро киэһэҕэ, ахсынньы 31 күнүгэр "Түһүлгэ" НАДь дьоммутугар саҥа дьыллааҕы тэрээһин бэлэмнии сылдьабыт. Бары кэлэн көхтөөхтүк кыттан, оонньоон - көрүлээн эргэ сылбытын атаарыаҕыҥ диэн ыҥырабыт. Бу киэһэ эһиэхэ анаан сонун эҕэрдэлэр, көрдөөх оонньуулар, ырыа- тойук, сүүйүүлээх саҥа дьыллааҕы  билиэт тэҥнээһинэ күүтэллэр. Розыгрышка сүрүн бириис 30 тыһ уу харчынан Билиэт сыаната 400 солк. Маны таһынан хаһаайыстыбаҕа туттуллар мал - сал барыта эһиэхэ анаан. Билиэттэр онлайн атыыга тахсыбыттара, биллэрии барбыта, ватсабы көрүҥ. 

Тохсунньу 1 күнүгэр нэһилиэкпит эр дьонугар биирдиилээн бастааһыҥҥа бильярдка күрэхтэһии ыытыллыаҕа, сүрүн спонсордар "Кытаанах нэһилиэгэ" тыа сирин түөлбэтин олохтоох дьаһалтата, "Уйгу" маҕаһыын ИП Мотрена Дьячковская, "У Аси" маҕаһыын ИП Саина Алексеева, биир дойдулаахпыт ИП Алексей Ноев, таксист уолбут Илья Нестерев, "Түһүлгэ" НАДь директор Айталина Пономарева. Бары эр дьоммутугар  саҥа сылга саҥа кыайыылары баҕарабыт.

Тохсунньу 2 күнүгэр киэһэ 20 чаастан 90-с-2000 сыллар дискотекаларыгар ыҥырабыт. Оччотооҕу кэми санатан таҥнан- симэнэн кэлэн, эдэр саас уохтаах кэмнэрин санаан оонньоон - көрүлээн 30+.

Тохсунньу 3 күнүгэр "Нонстоп" киинэлэргэ ыҥырабыт.

Тохсунньу 5 күнүгэр кырачааннары саҥа дьыллааҕы утренникка ыҥырабыт,  оҕолорбутун соһуччу үөрүү күүтэр. Онтон киэһэ 19 чаастан "Саҥа сылы ырыанан айхаллыы" Светлана Колесова - Сатабыл (кини Анна Барашкова балта), олус күүстээх куоластаах Алаҕартан төрүттээх Рустам Слепцов, ыытааччы Екатерина Рыкунова

Тохсунньу 7 күнүгэр ыччаттарбытыгар Ороһооспотооҕу дискотека

Дьэ бу курдук тэрээһиннэргэ бары  бииргэ буолан, эһиэхэ анаммыт дьоро киэһэлэргэ кэлэргитин долгуйа күүтэбит. 

Сибээскэ нэһилиэкпит баһылыга Егор Николаевич...

Күн бүгүн "Кытаанах нэһилиэгэ" тыа сирин түөлбэтин баһылыга Егор Николаевич Потапов, бойобуой дьайыы бэтэрээнэ Альберт Собакин суһал байыаннай дьайыыга сылдьар уолаттарбытыгар нэһилиэнньэ бүтүннүү атаҕар туран, ас- үөл хомуйбуттарын, бэлэмнээбиттэрин илдьэ Украина сиригэр - уотугар сылдьаллар. Ол курдук бэҕэһээ Мариуполь тулатыгар баар уолаттары көрсөн, госпитальга сытар Кытаанахха үөрэммит, оскуоланы бүтэрбит уолбут А уонна ыаллыы сытар Арыылаах нэһилиэгин күтүөтүн, ону таһынан уоппускаттан ааһан иһэр, биһиги нэһилиэккэ бырааһынан таһаарыылаахтык үлэлээбит А. көрсөн саха быһаҕын, кэһиилэрин, оҕолор суруктарын, открыткаларын, нэһилиэк харысхалын туттардылар. 

Виноградное бөһүөлэккэ Хатылы уолун көрсөн бэйэтигэр анал уонна Чурапчы улууһуттан кэлбит посылкалары туттарбыттар. Бу бөһүөлэк олох Азовскай муора кытылыгар турар эбит, онно киирэн саха дьоно улахан эбэҕэ сүгүрүйэллэрин туомун тутуһан, аһатан, алаадьылаан уолаттарбыт кыайыы аргыстанан этэҥҥэ эргиллэн кэлэллэригэр көрдөстүлэр. Аатырбыт герой Алеша танковай полкатыгар сылдьан экипаһы көрүсүбүттэр. Дириҥтэн сылдьар П уол, ону таһынан танковай полкаттан штурмовик эмиэ Дириҥтэн сылдьар О, кэһиилэрин туттарбыттар. Уолаттар махталларын улууспут салалтатыгар, нэһилиэкпит аҕа баһылыгар, бары олохтоохторго тиэрдибиттэр. Үтүө санаалаах Степан Анатольевичка улууспут салалтатыгар бу айаны тэрийбитигэр, баһылыкпыт Егор Николаевичка,булан - талан, нэһилиэктэн саҕалаан дьонун - сэргэтин түмэн, мунньан эр санаалаах уолаттарбытыгар- оҕолорбутугар этэҥҥэ тиийэн, барыларын көрсөн кэллиннэр диэн барҕа махталлаах, алгыс санаалаах бүгүҥҥү сонуну түмүктүүбүт. 

Нэһилиэкпитигэр Олоҥхо декадатын чэрчитинэн "Истиҥ эйгэлээх Олоҥхо" дьоро киэһэтигэр кыралыын улаханныын хото мустан Олоҥхо эйгэтигэр киирдибит. 

Дьоро киэһэни Ил Дархан истипиэндьийээтэ Сусанна Васильена Лазарева быыстапкатынан саҕаланна. Манна кини республикабыт араас улуустарыгар 17 Олоҥхо ыһыахтарыгар сылдьан Олоҥхо ааҕыытыгар  кыайан ылбыт наҕараадаларыттан, түөскэ анньыллар бэлиэлэриттэн  саҕалаан эҥинэ бэйэлээх олоҥхо, араас интэриэһинэй саха фольклорун кинигэлэрэ туран, көрөөччү болҕомтотун тарта. 

 Давид Андреев Чурапчылыы оһуохайы таһааран Добун оһуохай тартыбыт. 

Дьаһалбыт иккис чааһыгар Сусанна Васильевнаны чиэстээһин, кини ахтыытын көрөөччү дуоһуйа иһиттэ, ол курдук:  ийэтин Анна Николаевна, аҕатын Василий Николаевич өттүттэн эһэлэрэ иккиэн олоҥхоһуттар эбит ону баттаҕым диэн сэһэргээтэ, олоҥхолуурун 90 сыллартан саҕалаабыт, сүрүннээн 2 чаас устата олоҥхолуур, маны барытан нойосуус үөрэтэн, аны уобарастарынан ырыаларын үөрэтии бу барыта 1-2 сылынан буолбатаҕа биллэр. Саха астарыттан үөрэ оту, лэппээскини астыырын сөбүлүүр, 17 араас улуустарга Олоҥхо ыһыахтарыгар кыттыбыт Өймөкөөн, Верхоянскай курдук ыраах улуустарга тиийэ олоҥхолообут, Бүлүү бөлөх, илин эҥэр улуустарга барытыгар сылдьыбыт. Бу киэһэ нэһилиэкпит баһылыгын Эҕэрдэ суругун, бэлэҕин олохтоох дьаһалта экономиһа Аина Колодезникова, Далан аатынан орто оскуолаттан Людмила Монастырева, уһуйаантан Анастасия Винокурова, нэһилиэк ветераннарын ааттарыттан Марфа Парфенова, бииргэ үөрэммиттэрин ааттарыттан Клара Пономарева, оҕолорун, сиэттэрин ааттарыттан кийиитэ Татьяна Лазарева  эҕэрдэлээтилэр. 

Бу күн кулууп, оскуола иһинэн фольклор жанрынан дьарыктанар куруһуоктар кэнсиэрдэрэ буолла. Норуот ырыаларын 3 кылаас коллектива,4 кылаас  "Саһарҕа" бөлөхтөрө, 10 кылаас "Лыҥкынастар" хомусчуттар бөлөхтөрө салайааччы Ангела Харитонова, "Оторой - моторой" оҕолор, "Кытаанах кыайардара" улахан дьон чабырҕахсыттар бөлөхтөрө, биирдиилээн чабырҕаҕы толорооччулар Сандал Сидоров, Ванесса Борисова, Виталий Гоголев,кырыымпаҕа  саҥа оонньооччулар Альбина Лугинова, Любовь Монгуш, он таһынан Алеся Федорова 4 кылаас үөрэнээччитэ флейтаҕа сахалыы матыыбы оонньоон иьитиннэрдэ. 

Дьоро киэһэбитин түөлбэлэринэн "Хомуур оонньуу" күрэхтэһии уонна түмсүүлэринэн  Олоҥхо дьоруойдарын уобарастаан ааҕыы түмүктээтэ. Хомуур оонньууга эрэллээхттик Акулина Владимирова салайааччылаах "Кэрэхтээх" түөлбэтэ бастаата, иккиһи "Кэскил" түөлбэ салайааччы Ксения Гоголева, үһүс миэстэҕэ "Саһарҕа" түөлбэ салайааччы Татьяна Потапова уонна төрдүс миэстэни "Алаас" түөлбэ салайааччы Анисия Дьяконова буолан, "Түһүлгэ" киинэсаалатыттан киинэҕэ босхо сылдьар билиэттэри бириис быһыытынан туттулар. 

Олоҥхону ааҕыыга саамай көхтөөх кыттыыны "Сыккыс" түмсүү ылла. Кинилэртэн 3  киһи кытынна, "Саһарҕа квартеттан, "Уран" , ветераннар, "Иэйии" , "Алаас" түмсүүлэртэн, орто саастаахтар бэйэлэрин баҕаларынан кытыннылар. Түмүккэ Надежда Барашкова "Уран" түмсүү Абааһы уолун ырыатынан, Мария Собакина "Сыккыс" түмсүүттэн Бухатыыр Кыыс ырыатынан, ветераннартан Мария Федорова Сорук Боллур ырыатынан, "Саһарҕа" квартеттан Туяра Потапова Ньургун Боотур олоҥхоттон, Клара Пономарева кэпсээнньит  Добун суруктары, "Түһүлгэ" НАДь туруорбут харчынан бириэмийэлэрин ,бары кыттыбыттар туоһу суруктары туттулар. 

Ити курдук олус көхтөөхтүк күргүөмнээхтик Олоҥхобут дьоро киэһэтин түмүктээтибит. 

Маннык ааттаах чабырҕаҕы толорооччулар өрөспүүбүлүкэтээҕи күөн - күрэстэрэ Мэҥэ- Хаҥалас улууһун Бэстээхтээҕи Олоҥхо дьиэтигэр ахсынньы 6 күнүгэр ыытылынна. Тэрийээччилэринэн Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтэ,Мэҥэ - Хаҥалас улууһун Г.Г.Колесов аатынан Олоҥхо дьиэтэ. Уус-Алдантан, Чурапчыттан, Тааттаттан, Хаҥаластан, Мэҥэ- Хаҥаластан уһуйаан оҕолоро, оскуола үөрэнээччилэрэ, улахан дьон кэлэн көхтөөхтүк кытыннылар. Кэтэхтэн эмиэ кыттыыны ыллылар. Дьүүллүүр Сүбэҕэ Дьокуускайдааҕы 2№-дээх оскуола о5олору чабыр5ахха үөрэтэр, үгүс республикатааҕы чабырҕах күрэхтэрин дьүүллээбит Анастасия Кардашевская, Дьокуускайдааҕы култуура, ускуустуба кэллиэһин преподавателэ Михаил Винокуров уонна бэрэссэдээтэлинэн үлэлээтэ Өксөкүлээх Өлөксөй аатынан норуоттар доҕордоһууларын дьиэтин специалиһа Любовь Шишигина.

Биһиги Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ! НАДь иһинэн үлэлиир "Оторой-моторой" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө, Витя Гоголев, Сандал Сидоров, Ванесса Борисова уонна Любовь Монгуш кытыннылар. Түмүккэ "Хоһуйсуулаах чабырҕахсыттар" анал ааты "Оторой - моторой" бөлөх ылан  статуэтканан, дипломунан наҕараадаланнылар. Витя Гоголев Бастакы Үрдэл ааты эрэллээхтик ылан 4000 сууммалаах сертификатынан, дипломунан наҕараадаланна. Онтон салайааччылара Любовь Монгуш "Сытыы бөрүөлээх чабырҕахсыт" анал ааты ылан статуэтканан, дипломунан, 3000 сууммалаах сертификатынан наҕараадаланна.  Дьүүллүүр Сүбэ Витябытын олус хайҕаата, инникитин айымньылаах үлэни баҕаран алгыстарын тиэртилэр. 

Бэстээххэ айанныырбытыгар сылаас - сымнаҕас айаннаах массыынатынан илдьэ сылдьыбыт Леонид Пономаревка, оҕолорбут төрөппүттэригэр барҕа махталбытын тиэрдэбит. 

Бэҕэһээ, о.э. ахсынньы 3 күнүгэр Кытаанахха паранан  бастааһыҥҥа бильярд күрэхтэһиитэ тэрилиннэ. Чурапчыттан, Дириҥтэн, Амматтан, Сылаҥтан, Тааттаттан, Кытаанахтан   "Нама", "Дохсун", "Маарыкчаан", "Үчүгэй", "Мохсоҕол", "Дьулуур", "Сулус", "Амма", "Манчаары" хамаандалар барыта 9 пара кытынна. Күрэхтэһээччилэр сарсыарда  эрдэттэн мустан, регистрацияланан күрэхтэһиини бириэмэтигэр саҕалаатылар. 

 Судьуйанан үлэлээтэ, Амматтан сылдьар, бильярд оонньуутугар үгүс республикатааҕы  күрэхтэһиилэр кыайыылаахтара Афанасий Неустроев, күрэхтэһиини иилээн- саҕалаан ыытта нэһилиэкпит спортинструктора Иван Оконешников. 

Бильярд күрэхтэһиитэ туспа быраабылаалаах, этикалаах атын спортивнай күрэхтэһиилэр курдук ыһыылаах - хаһыылаах буолбатах, манна күрэхтэһээччилэри аралдьыппакка, чуумпутук олорон көрүөхтээхтэр "ыалдьааччылар". 

Түмүккэ  Иннокентий Новгородов, Валера Яковлев састааптаах "Нама" хамаандата эрэллээхтик Бастаата, иккис миэстэҕэ "Мохсоҕол" хамаанда Дмитрий Кириллин, Петр Алексеев (Сылаҥ), үһүс бириистээх миэстэҕэ "Манчаары" хамаандата Манчаары Иванов(Таатта), Геннадий Бурнашев (Чурапчы). Саамай эдэр саастаах оонньооччу аатын Сылаҥтан Афанасий Сергеев, "Наставник" анал ааты Амматтан сылдьар Афанасий Нестроевка ананна. Күрэхтэһии спонсордарынан "Кытаанах нэһилиэгэ" тыа сирин түөлбэтин олохтоох дьаһалтата, "Түһүлгэ" НАДь. 

Бары кыттыбыт спортсменнарга, Афанасий Неустроевка сүбэҥ - амаҥ иһин махталбытын тиэрдэбит. Бу күрэхтэһии сүрүн сыалынан бильярд шаригын ылыыга үп хомуйуу. Саҥа быраабыланан чэпчэки ыйааһыннаах бильярд шаригынан күрэхтэһиилэр ыытыллар буолбуттар. Бу шарик сыаната 35 тыһыынча эбит, онно бэйэлэрин баҕа санааларынан спонсордаатылар Алексей Окоемов, Афанасий Неустроев, Алексей Пономарев. Бу үчүгэй бачыымы өйөөн көмөлөһүөн баҕалаахтар "Түһүлгэ" НАДь салайаачччытыгар көмөҕүтүн тиксэриэххитин сөп. 

Инникитин өссө тыҥааһыннаах күрэхтэһиилэр күүтэллэр, кэлэн бильярдка дьарыктаныҥ, күрэхтэһиҥ, иллэҥ бириэмэҕитин туһалаахтык атаарыҥ. 

А.Илларионов аатынан Хайахсыт орто оскуолата тэрийиитинэн быйыл 17 төгүлүн "Кут Сүр" диэн ааттаах фольклор бары көрүҥнэригэр фестиваль, сэтинньи 28 күнүгэр Хайахсыкка  ыытылынна.  Чурапчы, Хатылы, Болтоҥо, Хадаар, Хайахсыт, Чакыр, Дириҥ, Чурапчытааҕы оҕо искусствотын, Кытаанах оскуолаларыттан барыта 200 тахса оҕо кыттыыны ыллылар. Норуот ырыатыгар, хомуска, үгэ ааҕыытыгар, оһуохайга, олоҥхоҕо, чабырҕахха илин- кэлин түһүстүлэр. Биһиги оскуолаттан Ангелина Харитонова салайааччылаах  4 кылаас "Саһарҕа" бөлөхтөрө норуот ырыатынан попурри, Ева Бабиченко хомус күрэҕэр кытыннылар.  Онтон Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" НАДь иһинэн үлэлиир "Оторой-моторой" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө попурри аахтылар. Сандал Сидоров Көтүмэх киһи", Ванесса Борисова "Куттас оҕо"  Сэҥээрэ чабырҕахтарын  аахтылар. 

Түмүккэ "Саһарҕа" бөлөх норуот ырыатыгар 2 лауреат, Ева Бабиченко хомуска 3 лауреат, чабырҕахха Сандал Сидорров 3 лауреат, Ванесса Борисова 1 дипломант, "Оторой-моторой" бөлөхпүт 1 лауреат буолан дипломунан, Мария Герасимова - Сэҥээрэ "Чабырҕаҕым, чаҕаарый!" кинигэтинэн наҕараадаланнылар.  

Оҕолору транспорынан хааччыйбыт оскуола, олохтоох дьаһалта салайааччыларыгар, төрөппүттэргэ,  суоппар Альберт Собакиҥҥа, чабырҕахсыт оҕолору сылаас сымнаҕас массыынатынан илдьибит төрөппүт Саина Алексееваҕа дириҥ, истиҥ махталбытын тиэрдэбит. 

Олоҥхо - саха омук түҥ былыргы дьыллар быыстарыттан сырдык уонна хараҥа, айыы уонна абааһы аймахтара утарыта турууларын, күрсүүлэрин туһунан уостан уоска бэрилллэн кэлбит уус -уран айымньыта. 

Олоҥхо киһи өркөн өйүн, күүһүн күдэҕин кыаҕынан айыы аймаҕын күөмчүттэн көмүскүүр үрдүк аналын хоһуйар. 

2005 сыллаахха сэтинньи 25 күнүгэр ЮНЕСКО олоҥхону аан дойду культуратын биир саамай чаҕылхай шедеврынан биллэрбит. Нөҥүө сылыгар СӨ бэрэсидьиэнин 3036 нүөмэрдээх Ыйааҕынан 2006 сыл сэтинньи 25 күнүн Сахабыт Өрөспүүбүлүкэтигэр - Олоҥхо күнүнэн биллэрбитэ. Бу күн Олоҥхону киэҥ араҥаҕа тарҕатар, үйэтитэр соруктаах тэрээһиннэр ыытыллыахтаахтар. 

Ил Дархан өрөспүүбүлүкэбит бастыҥ олоҥхоһуттарыгар, уустарыгар, оһуохайдьыттарыгар сыл аайы  биир сыллаах Грант олохтуур. Бу Граны былырыын биһиги улууспутуттан олоҥхоһут Николай Григорьев ылбыта, онтон быйыл биһиги нэһилиэкпит Бочуоттаах олохтооҕо, Чурапчы улууһун сыанатын бэтэрээнэ, "СӨ уус уран айымньыта сайдарын туһугар кылааттарын иһин" бэлиэ хаһаайката, фольклору тарҕатааччы, олоҥхону, чабырҕаҕы, тойугу толорооччу Сусанна Васильевна Лазарева ылыан ылла. Күн бүгүн Правительство Дьиэтигэр, күнүс 11 чаастан Ил Дархантан сертификатын тутта. Кинини арыаллыы сылдьаллар Чурапчы улууһун баһылыгын социальнай боппуруостарга солбуйааччы Мария Кронникова, улуус культураҕа салаатын салайааччыта Петр Гуляев, "Түһүлгэ" НАДь салайааччыта Айталина Пономарева, алгысчыт Валерий Герасимов. 

Убаастабыллаах Сусанна Васильевнаны үрдүк наҕараадаҕынан долгуйан туран эҕэрдэлиибит, таһаарыылаах, айымньылаах үлэни, кытаанах доруобуйаны баҕарабыт!

Истиҥ махталбытын тиэрдэбит Чурапчы улууһун Олоҥхо дьиэтин коллективыгар салайааччы Дмитрий Дмитриевич Поповка, специалистар Оксана Монастыреваҕа, Игнат Каженкиҥҥа, Сусанна Васильевна кыыһыгар Людмила Поповаҕа , бу Граҥҥа кыттарга түргэнник, бириэмэтигэр докумуоннары түһэрэн, Сусанна Васильевнабыт  үрдүк ааты ылбытыгар. Барыгытыгар ситиһиилээх үлэни баҕарабыт!

     Бу ый сэтинньи 23 күнүгэр биир саамай улахан бырааһынньыкпыт Тыа хаһаайыстыбатын күнэ буолан ааста. Фойеҕа урукку колхозтар, совхозтар үлэһиттэрин кэпсиир сэдэх хаартыскалар быыстапккалара үгүс киһи сэҥээриитин ылла. Быыстапканы библиотекарь Лена Александровна кэпсээн, билиһиннэрэн дьон болҕомтотун тарта. "Байанайым аргыстастын" диэн ааттаах оскуолаҕа үөрэнэр уолаттар  хаартысканан быыстапкалара, "Контрольная закупка" ынах, убаһа эттэригэр күрэх тэрилиннэ. 

Бырааһынньык үөрүүлээх чааһыгар нэһилиэкпит тыатын хаһаайыстыбатын специалиһа Ульяна Захарова  быйылгы үлэ туһунан отчуоттаата, нэһилиэк баһылыга Егор Потапов эҕэрдэлээн,  "Бочуоттаах наставник" диэн тыа хаһаайыстыбатын министерствотын  түөскэ анньыллар бэлиэтин, ИЛ Түмэн эҕэрдэ суругун Христина Ивановна Борисоваҕа туттарда. Санатан эттэххэ Христина Ивановна 5 оҕото Кытаанахха сүөһү - сылгы иитэн нэһилиэкпитин ааттатан олороллор. Маны таһынан нэһилиэкпитигэр олорор үбүлээрдээх дьоммутугар эҕэрдэ суруктары туттарда. 

Улуус баһылыгын солбуйааччы Алексей Лобанов улуус тыатын хаһаайыстыбатын 2024 сыллааҕы үлэтин отчуоттаата, бырааһынньыгынан эҕэрдэлээн улуус депутаттарын Сэбиэтин Грамотатын Татьяна Григорьевна Потаповаҕа, улуус Бочуотунай Грамотатын Кириллин Дмитрий Михайловичка, Решетников Николай Акимовичка, улуустааҕы тыа хаһаайыстыба Грамотатын Василий Титович Захаровка, Иван Григорьевич Борисовка туттарда. 

Быйылгы сылга таһаарыылаахтык үлэлээбит чааһынай, бааһынай хаһаайыстыбаларга үгэскэ кубулуйбут Анал ааттары туттарыы дохсун ытыс тыаһынан арыалланна. Ол курдук "Кэскиллээх хаһаайыстыбанньык" аатын  7 кылаас үөрэнээччитэ Арыйаан Потапов, "Үтүө үгэһи утумнааччы" Давид Андреев, "Түргэнник ситэр саҥа салааны көҕүлээччи" Елена Нестерева, "Элбэх сүөһүнү ойбон уутунан хааччыйааччы" Валерий Скрябин, "Минньигэс арыыны оҥорооччу" Анна Боякинова, "Кэскиллээх сүөһү иитээччи" Михаил Анемподистов буоллулар. 

Тыа хаһаайыстыбатын күнүгэр аналлаах ИП лар күрэхтэһиилэрин кыайыылаахтарыгар Грамоталары, нэһилиэк тэрилтэлэрэ спонсордаабыт 3000 сууммалаах сертификаттары, нэһилиэкпит спортинструктора Иван Оконешников туттарда. 1 миэстэни "Кэрэхтээх" түөлбэттэн Владимировтар, 2 миэстэҕэ "Кэскил" түөлбэттэн Борисовтар, 3 миэстэни "Саһарҕаттан" Сидоровтар уонна көхтөөх кыттыыларын иһин "Алаас" түөлбэттэн Алексеевтар буоллулар. 

"Түһүлгэ" НАДь директора Айталина Пономарева "Контрольная закупка" кыайыылаахтарыгар грамоталары туттарда. Бу конкурска Чурапчыттан, Одьулуунтан, Чыаппараттан, Кытаанахтан буспут ынах, убаһа эттэригэр, кэлбит дьон эттэри амсайан, куоластааһын түмүгүнэн хайа нэһилиэк ынаҕын, убаһатын этэ саамай минньигэһин быһаардылар.  Ол курдук ынах этигэр саамай минньигэс эттээх Кытаанах нэһилиэгин олохтооҕо Анисия Дьяконова, 2 миэстэни Чыаппара 3 миэстэни Чурапчы ыллылар. Онтон убаһаҕа  саамай минньигэс эттээх Чурапчы буолан таҕыста, 2 миэстэ Кытаанах, 3 миэстэ Одьулуун. 

"Байанайым аргыстастын" уолаттарга хаартыска күрэҕэр 1 миэстэни Арсений Сидоров "Аал уотум" хаартыската ылла. Иккис миэстэҕэ Алик Афанасьев "Туулаах уол", үһүс миэстэни Сахамир Лыткин "Муҥхаһыттар" хаартыскалара буоллулар. 

Бу күн Чурапчы улууһун ВИА лара кэлэн "Тыыннаах дорҕоон"  кэнсиэрдэрэ, үҥкүү- битии, ырыа - тойук аргыстаах сүрдээх өрө көтөҕүллүүлээхтик ааста. Чыаппараттан "Төлөн", Сылаҥтан "Сырдык күүс" оҕолор, "Кыл түгэнэ" улахаттар, Хоптоҕоттон "Дорҕоон", Чурапчыттан "Күөрэгэй", Одьулуунтан "Чэчир", Хатылы -Чурапчы "Хомуур", Кытаанахтан "Тэтим" ВИА бөлөхтөрө  бэйэлэрин ырыаларын бэлэхтээтилэр. Бары кыттыбыт бөлөхтөргө Кытаанахтар ааттарыттан махталбытын тиэрдэбит. ВИА лары иилээн - саҕалаан, салайан- дьаһайан илдьэ сылдьар Дмитрий Поповка, туох баар тыас - уус, инструменнары туруоран биэрбит Сылаҥтан Айсен Борисовка, Николай Трофимовка барҕа махтал!

Кэнсиэр кэнниттэн"Дьол - 500"сүүйүүлээх оонньуу саҕаланна. Сүрүн бирииһи "Дружбаны" 10 кылаас үөрэнээччитэ Саина Барашкова, от охсору ыалдьыппыт А.Жирков Сылаҥтан уонна пылесоһу Прасковья Новгородова сүүйдүлэр. 

Дьэ ити курдук ньиргиччи Тыа хаһаайыстыбатын күнүн бэлиэтээн, өссө таһаарыылаахтык үлэлиир санаалаах бырааһынньыкпытын түмүктээтибит.