Кулун тутар 25 күнэ - Россия культуратын үлэһиттэрин идэлээх күннэрэ. Кылгастык бу күн историятыттан:

2007 сыллаахха атырдьах ыйын 27 күнүгэр Президент В.Путин кулун турар 25 күнэ- Культура үлэһиттэрин күнэ диэн  ыйаах таһаарыаҕыттан, 2008 сылтан бу күн бэлиэтэнэр. Ол иннинэ араас регионнарга араас кэмнэргэ бэлиэтииллэр  эбит. Культура -  бу олоххо араас кэмнэргэ олук уурар ориентир буолар. Культура үлэһиттэрэ баар буолан дьон - сэргэ  ыллыырга, үҥкүүлүүргэ, драматическэй спектаклы көрөргө,скульптура, живопись туһунан өйдөбүлү ылаллар, онно тэҥҥэ кыттыһаллар. 

Биһиги нэһилиэкпитигэр культура 30- с сыллартан саҕаламмыта, бастакы сэбиэдиссэйинэн Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа Лонгинов Петр Данилович үлэлээбитэ. 33 сыл устата директорынан ССРС культуратын туйгуна, хоту көһөрүллүү кыттыылааҕа, Чурапчы улууһун, Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах олохтоохторо Николай Васильевич Захаров таһаарыылаахтык салайан үлэлээбитэ, 25 сыл устата библиотекарынан Кытаанах нэһилиэгин бочуоттаах олохтооҕо,Чурапчы улууһун сценатын ветерана Анна Гаврильевна Пономарева ситиһиилээхтик үлэлээбитэ, биһиги кулууппутугар директорынан, уус- уран салайааччынан, методиһынан 29 сыл устата үлэлээбитэ СР культуратын туйгуна, Чурапчы улууһун культуратын ветерана Геннадий Ары- Курович Монгуш.

Билигин, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин сатабыллаахтык салайар "Чолбон" бириэмийэ кыайыылааҕа 2024 сыл түмүгүнэн "Бастыҥ салайааччы" ааты ылбыт Айталина Владимировна Пономарева. 

Бүгүн, коллегаларбыттан маннык ыйытыктарга хоруйдуулларыгар көрдөстүм:

1 Культураҕа хас сыл үлэлээтиҥ?

А.Пономарева- 4-с сылым

Л.Пономарева-20 сыл

В. Сидорова - 11 сыл

А.Лугинова - 2 сыл

В. Тролукова- 1 ый

Л.Монгуш - 22 сыл

А.Анемподистов- 9 сыл

2 Өйдөөн хаалбыт түгэниҥ?

А.Пономарева- Led  экраны ремонт кэнниттэн хомуйуу. Доржуну ыҥыран  интернетинэн көрө- көрө хомуйбуппут

Л. Пономарева- Далан үбүлүөйүгэр 2008 сыллаахха Ольга Михайловна Харайбатовалыын көрсүһүүнү олох умнубаппын. 

В.Сидорова - Эргэ кулуупка түүн 3-4 чааска дылы оформление оҥорооччубут дии, ол олох умнуллубат.

А. Лугинова - Ыһыахтыыр сирбитигэр  субботник уонна кулууппутун кырааскалаабыппыт, зрительнай залы,  наһаа үчүгэй дии санаан коллегабыттан Афанасийтан ыйыппытым ону кини "Дьаабы" дии диэбитэ

В.Тролукова - фестиваль түбүгүн 

Л.Монгуш -  Баһаарынай боппуруоһунан народнай суут дьиэтигэр сууттаммыппын хаһан да умнубаппын. Билигин күлүүлээх курдук да, ол саҕана атаҕым бэйэбин уйбат буолуор диэри куттанан  сүрэҕим хайда сыспыта.

А.Анемподистов - Саҥа кулууп открытиетыгар сууйуу, ыраастаныы үлэтэ

3. Саамай бастакы улахан тэрээһинин туох этэй?

А.Пономарева - Саҥа дьыл

Л.Пономарева - 2008 сыллаахха Далан 80 сааһын тэрээһинэ

В.Сидорова- Улуустааҕы "Сир симэхтэрэ" ырыа конкурсун. наһаа элбэх оҕо кэлээччи дии

А.Лугинова - Олоҥхо фестивала. 

В.Тролукова - Кыайыы 80 сылыгар аналлаах фестиваль

Л. Монгуш -  2000 сыллаахха Геннадий бырайыак суруйбута, аан бастаан "Сир симэхтэрэ" оҕолорго ырыа конкурсун ыыппыппытын, онно наһаа долгуйбутум,  аан бастаан итинник улахан улуустааҕы конкурсу ыыппыппыт. Улуустааҕы да буолбатах, хоту сытар Сылаҥ, Арыылаах, Улахан Күөл, Кытаанах оҕолоругар ыыппыппыт. 

А.Анемподистов - Саҥа кулууп үөрүүлээх аһыллытын үлэлэрэ.

4 "Түһүлгэбит" сайдыытын хайдах көрөҕүн?

А.Пономарева- Кулууп ремона, иһирдьэ санузеллаах, улахан бырайыакка кыттан нэһилиэкпитин, кулууппутун сайыннарыы

Л. Пономарева - Саҥа мобильнай кулууп тутуллуута - бу нэһилиэк сайдыыта. IT кииннээн аныгы кулууп саҥа таас, благоустройстволаах, анал хостордоох (ыалдьыты көрсөр, аһатар, сынньатар, оҕо ийэтинээн хоһо, кыыс оҕо ас астыыр, уол оҕо уһанар хосторо, оскуолаҕа киириэн иннинээҕи саастаах оҕо тактильнай, доруобуйатынан хааччахтаахтарга массажердаах анал хостор уо.д.а) Моблильнай кулуупка киирээт нэһилиэкпит историятын кэпсиир мультитач стол. Хас биирдии оҕо, олохтоох, ыалдьыт бу кулууптан билэн, манна алтыһан сайдыылах ыччаты үүннэрии- бу кулууп сайдыыта. 

В.Сидорова- Олох тэтимин кытта тэҥҥэ сайдабыт.

А.Лугинова- Олох тэтимин кытта тэҥҥэ хаамсан иһэбит

Л.Монгуш- Сылаас кулууп дьиэлэниэхпитин үлэлиирим тухары баҕарбытым. 

А.Анемподистов- Ыһыахтыыр сирбитин саҥардыы

Дьэ, бу курдук билигин үлэлиир культура үлэһиттэрин санааларын эттилэр, ыйытыктарга хоруйдаатылар. 

Күндү коллегаларбар баҕарбын баҕа санааларгыт барыта  туолалларыгар. 

Биһиги үлэбитигэр күүс- көмө буолар түмсүүлэрбитигэр, куруһуокатарбытыгар, ыллыыр- туойар дьоммутугар, биһиги тэрээһиннэрбитин интэриэһиргиир, сүбэлиир,  үчүгэйи баҕаран кириитикэлиир дьоммутугар барҕа махтал!

Бары этэҥҥэ сылдьан нэһилиэк культурнай олоҕор көхтөөх кыттыыны ыларгытыгар баҕарабын! 

 Россияҕа Культура үлэһиттэрин  күнүн көрсө, кулун тутар 20 күнүгэр, Чурапчы улууһун культуратын үлэһиттэрэ "Айылгы" оройуоннааҕы норуот айымньытын Дьиэтигэр түмүстүлэр. 

Үөрүүлээх  түмсүүнү Чурапчы улууһун култуураҕа салаатын салайааччыта Петр Гуляев 2024 сыл үлэтин отчуотунан саҕалаата. Былырыын улууска Пушкинскай картанан 4 кулууп эрэ  үлэлээбитин тоһоҕолоон эттэ. Онно "Айылгы", "Айыллаан", "Сайдыс" Одьулууннаҕы норуот айымньытын Дьиэтэ уонна биһиги Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" НАДь үлэлээбитин эттэ. Түмүккэ бастыҥ үлэлээхтэри Бочуотунай грамотанан наҕарадалаата. Биһиги кулууппутугар 2016 сыллаахтан үлэлиир Анемподистов Афанасий Михайловичпыт улуус култуураҕа салаатын Бочуотунай Грамотатынан наҕраадаланна. Улуустааҕы култуура салаатын салайааччытын солбуйааччы, улуус култууратын  профсойууһун бэрэссэдээтэлэ Смирнииков Максим Викторович эҕэрдэ тылын этэн, наҕараадалаата. Биһиги кулууппут методиһа Альбина Эдуардовна Лугинова  таһаарыылаах, кыһамньылаах үлэтин иһин улуус култууратын  Махтал Суругунан наҕараадаланна. 

Бу күн сыл устата бастыҥ үлэлээх, ситиһиилээх, көрдөрүүлээх култуура үлэһиттэригэр "Чолбон" бириэмийэни туттарыы сиэрэ- туома ыытылынна. Бу бириэмийэ номнуо 7-с төгүлүн ыытыллар. Биһиги  нэһилиэктэн бу бириэмийэнэн урукку сылларга түмэл үлэһитэ Екатерина Прокопьевна Скрябина уонна библиотекарь Лена Александровна Пономарева ылары ситиспиттэрэ. Онтон быйылгы "Чолбон" бириэмийэни "Бастыҥ салайааччы" ааты ылан, "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин директора Айталина Владимировна Пономарева  ылары ситистэ. Онон бары наҕараадаламмыт биир идэлээхтэрбитин итиитик- истиҥник эҕэрдэлиибит. 

                           х     х      х      х     х

Бүгүн, о.э. кулун тутар 22 күнүгэр "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтигэр "Саха куттаах буоламмын" оҕолорго улуустааҕы аһаҕас чабырҕаҕы, норуот ырыатын толорооччулар күөн - күрэстэрэ ыытылынна. Чурапчыттан, Хайахсыттан, Болтоҥоттон, Кытаанахтан, Хатылыттан барыта 101 оҕо кэлэн чабырҕахтаан чаҥыйдылар, норуот ырыатын ыллаатылар. 

Дьүүллүүр Сүбэҕэ саха фольклорун тарҕатааччы. Олоҥхону, тойугу, чабырҕаҕы толорооччу, Олоҥхо ыһыахтарын лауреаттара, 2025 сылга Олоҥхоҕо Ил Дархан истипиэндьийээтэ, Чурапчы улууһун сценатын бэтэрээнэ, Кытаанах нэһилиэгин Бочуоттаах олохтооҕо, Кытаанах нэһилиэгин маастара Сусанна Васильевна Лазарева, киниэхэ көмөлөстүлэр Кытаанах нэһилиэгин туһунан тахсыбыт кинигэлэр соавтордара, Кытаанах нэһилиэгин олохтоох дьаһалтатын баһылыгын солбуйааччы Екатерина Иннокентьевна Скрябина уонна "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин директора, Саха көрдөрөр иһитиннэрэр хампаанньа тэрийбит  "Тыый" чабырҕаҕы толорооччулар күөн күрэстэрин "Көрөөччү биһирэбилэ" кыайыылааҕа Айталина Владимировна Пономарева. 

Күөн күрэс  3 түһүмэҕинэн ыытылынна. Бастаҕы түһүмэххэ 7-10 саастаахтарга норуот ырыатыгар "Биһирэбил" аатын ыллылар Пономарев Эрхаан, Монастырев Айаал Кытаанахтан салайааччы Харитонова Ангела Романовна, "Лыҥкынас куоластар" ааты ыллылар Чурапчыттан 4 в кылаас кыргыттара. Салайааччы Дьячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччыта  Ильина Александра Петровна.

1 үрдэл Чурапчыттан 1д кылаас кыргыттара. Салайааччы Дьячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччыта Зырянова Татьяна Николаевна.

1 үрдэл Кытаанахтан "Саһарҕа" бөлөх. 4 кылаастар. Салайааччы Харитонова Ангела Романовна.

2 үрдэл Хайахсыттан "Айаара" бөлөх. салайааччы Николаева Нарыйаана Федотовна.

2 үрдэл Болтоҥоттон "Уолан" бөлөх. Салайааччы Березкина Светлана Константиновна, кылаас салайааччыта Христофорова Саргылана Александровна.

3 үрдэл  1 кылаас кыргыттара уонна  "Өрөгөй" бөлөх уолаттара. Салайааччы Дьячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччылара Попова Елена Романовна, Павлова Степанида Афанасьевна.

3 үрдэл Чурапчыттан 2д кылаас уолаттара. Салайааччы Дьячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччыта Зырянова Татьяна Николаевна.

Биирдиилээн толорооччуларга:

1 урдэл Чурапчыттан оҕо искусствотын оскуолата Ефимова София. Салайааччы Петрова Розалия Васильевна

2 үрдэл Кытаанахтан Ева Бабиченко. Салайааччы Харитонова Ангела Романовна

3 үрдэл  Попова Аделина. Чурапчытааҕы оҕо искусствотын оскуолата.  Салайааччы Петрова Розалия Васильевна

3 үрдэл Бабиченко Элла. Кытаанахтан. Салайааччы Харитонова Ангела Романовна

Кыра бөлөхтөргө чабырҕаҕы толорооччулар.

1 үрдэл "Тэбэнэт" бөлөх. Чурапчыттан. Салайааччы Дьячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччыта Ильина Александра Петровна

2 үрдэл Хатылыттан 4 кылаастар. Салайааччы ДЬячковская Валентина Ивановна, кылаас салайааччыта Попова Елена Романовна 

Биирдиилээн чабырҕаҕы толорууга

1 үрдэл Попова Аделина. Чурапчытааҕы оҕо искусствотын оскуолата. Салайааччы Петрова Розалия Васильевна

Орто бөлөхтөргө 11- 14 саастаахтарга норуот ырыатыгар бөлөҕүнэн толорууга

1 үрдэл "Саһарҕа" бөлөх. Болтоҥоттон. Салайааччы Березкина Светлана Константиновна

2 үрдэл "Саһарҕа" бөлөх Болтоҥоттон. Салайааччы Березкина Светлана Константиновна

Чабырҕаҕы толорууга. Бөлөҕүнэн

1 үрдэл "Саһарҕа" бөлөх. Болтоҥо.Салайааччы Березкина Светлана Константиновна

2 үрдэл "Оторой моторой" Кытаанахтан. Салайааччы Монгуш Любовь Николаевна

Чабырҕаҕы биирдиилээн толорууга

1 үрдэл Ванесса Борисова. Кытаанах. Салайааччы Монгуш Любовь Николаенва

2 үрдэл Сандал Сидоров. Кытаанах.Салайааччы Монгуш Любовь Николаевна.

Улахан бөлөх. 15-17 саастаахтар.

Норуот ырыатыгар 1 үрдэл "Айаара" трио. Хайахсыт. Салайааччы Николаева Нарыйаана Федотовна

Чабырҕахха 1 үрдэл Виталий Гоголев. Кытаанахтан. Салайааччы Монгуш Любовь Николаевна. 

Чабырҕахха - Кылаан Чыпчаал үрдүк аатын ылла уонна Любовь Монгуш туруорбут харчынан бириэмийэтин тутта  Болтоҥоттон "Саһарҕа" бөлөх.

Норуот ырыатыгар Кылаан Чыпчаал аатын , Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтэ туруорбут харчынан бириэмийэтин ылла Болтоҥоттон "Уолан"  бөлөх.  Оҕолор салайааччылара Березкина Светлана Константиновна. 

Дьэ бу курдук "Саха куттаах буоламмын" улуустааҕы күөн күрэспит түмүктэннэ. Бары кыттыбыт оҕолорбутугар, салайааччыларга, кылаас салайааччыларыгар, төрөппүттэргэ, суоппардарга тэрийээччилэр ааттарыттан барҕа махталбытын тиэрдэбит. Биһиэхэ көмөлөспүт Аина Николаевна Колодезниковаҕа, Дьүүллүүр Сүбэҕэ үлэлээбит Сусанна Васильевна Лазареваҕа, Екатерина Иннокентьевна Скрябинаҕа, Василий Васильевич Андреевка, "Лыҥкынастар" хомусчуттар бөлөхтөрүн кыргыттарыгар Карина Колодезниковаҕа, Саина Барашковаҕа. Наина Владимироваҕа, күөн күрэспитин аһыллыытын  иилээн - саҕалаан  ыыппыт Ольга Сергеевна Собакинаҕа   барҕа махталбытын тиэрдэбит. 

Дьүүллүүр Сүбэ түмүгү таһаарар кэмигэр оҕолорбут Хомуур күрэххэ күрэхтэстилэр. Кыайыылааҕынан буоллулар Титомир, Айастаан, 2 миэстэ Алисса, Эльвира Кытаанахтан, 3 миэстэ Ванесса , Сандал Кытаанахтан, икки Эрсаннар Болтоҥотттон, улхан оҕолорго Карина 1 м, Саина 2 м. Оҕолор харчынан бириэмийэлэри туттулар. 

Бу дьыл кулун тутар 22 күнүгэр "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтигэр "Саха куттаах буоламмын" диэн ааттаах оҕолорго улуустааҕы аһаҕас чабырҕаҕы уонна норуот ырыатын толорооччулар күөн күрэстэрэ буолаары турар. Улууспут араас оскуолаларыттан саха фольклорунан дьарыктанар оҕолор кэлэн илин - кэлин түсүһүөхтэрэ. Билиҥҥи туругунан 100 тахса оҕо кэлэрэ күүтүллэр. Сарсыарда 11 чаастан күөн күрэс саҕаланар, күнүс 15ч30 мүн бүтэрэ былаананар. Ким интэриэһиргиир кэлэн көрүҥ, оҕолорбутугар ыалдьыҥ. Биһиги оскуолаттан норуот ырыатыгар уонна чабырҕахха биирдиилээн, бөлөҕүнэн кыттыахтара. 

    Бу күн Далан аатынан орто оскуолабытыгар "Улуу Кыайыыны Уруйдуубут!" диэн Кыайыы 80 сылыгар аналлаах  коллекционердар түмсүүлэрэ буолар. Манна республикабыт араас улуустарыттан, нэһилиэктэриттэн  кэрэни кэрэхсиир коллекционердар кэлиэхтэрэ, араас мунньунууларын көрдөрөр быыстапка туруоруохтара.  Билиҥҥи туругунан 70 тан тахса коллекционеры күүтэбит. Бу тэрээһини "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Иэйии" коллекционердар түмсүүлэрэ  тэрийэр. Салайааччылар Екатерина Гаврильевна Андреева уонна библиотекарь Лена Александровна Пономарева.

Күндү нэһилиэкпит олохтоохторун оскуолаҕа тахсан бу кэрэ көстүүнү көрөргүтүгэр ыҥырабыт. Ити курдук улахан  улуустааҕы, республикатааҕы тэрээһиннэр буолаары тураллар. Кэлиҥ, көрүҥ, сэҥээриҥ!

Кулун тутар 13 күнүгэр Дьокуускайга "Арчы" Дьиэтигэр "Чараас сытыы тыллаах чабырҕахпыт чаҥыйдын!" диэн Мария Андреевна Герасимова - Сэҥээрэ бирииһигэр чабырҕаҕы толорооччулар Х-с  аһаҕас республикатааҕы күөн күрэстэрэ, үтүө үгэс быһыытынан, киэҥ уораҕайга ыытылынна. 

Күөн күрэскэ Дьокуускай куораттан, Мэҥэ Хаҥаластан, Амматтан, Ньурбаттан, Чурапчыттан, Хатастан, Уус Алдантан барыта 150 ча чабырҕахсыт оҕолор, улахан дьон кэлэн көхтөөхтүк кытыннылар. 

Күөн күрэс үөрүүлээх арыллыытыгар С.С.Семенов Республикатааҕы НАДь салайааччыта үөрүүлээх быһыыга,  кыттыылаахтары эҕэрдэлээтэ. 

Түмүккэ оҕолорго (5-11 кылаастарга) Кылаан Чыпчаал аатын Кытаанахтааҕы "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтин иһинэн үлэлиир "Оторой-моторой" чабырҕахсыттар бөлөхтөрө ылан, 15 тыһ солк сертификатынан наҕараадаланнылар. 11 кылаас үөрэнээччитэ Виталий Гоголевпыт оҕолорго Бастыҥ аат 2 үрдэлэ, улахан дьоҥҥо Бастыҥ аат 1 үрдэлэ ааты ылан үөрүү өрөгөйүн биллэ. 

Куоракка күөн күрэскэ кыттарбытыгар сылаас, сымнаҕас айаннаах суоппарбытыгар Егор Барашковка, төрөппүттэрбитигэр күүстээх өйөбүлгүт иһин барҕа махталбытын тиэрдэбит. 

Кулун тутар 14 күнүгэр улуустааҕы "Айылгы" норуот айымньытын Дьиэтигэр "Айхаллан, Чурапчы" уус-уран фестиваль Гала концерда буолла. Улууспут нэһилиэктэрин талба талааннаахтара мустан ырыаны - тойугу көҕүлүттэн туттулар. Киэһэ 18 ч уран тарбахтаахтар   оҥоһуктарын быыстапкалара көрөөччү болҕомтотун тарта. Манна араас матырыйаалтан оҥоһуллубут эҥин дьикти сувенирдар турдулар. 

Кыайыылаахтар кэнсиэрдэригэр биһиги нэһилиэктэн "Саһарҕа" квартет "Сибэккилэр" ырыаны толорон ытыс тыаһын хомуйдулар. 

Кэнсиэр түмүгэр кыайыылаахтарга сертификаттары, дипломнары улууспут култуураҕа салаатын салайааччыта Петр Гуляев туттарда. Ол курдук кыра нэһилиэктэргэ 3 м Төлөй 60 тыһ, 2м Арыылаах 70 тыһ, 1 миэстэ Мырыла 100 тыһ ылан үөрүү өоөгөйүн биллилэр. Биһиги "Ураннарбыт" кыра нэһилиэктэргэ "Бастыҥ быыстапка" ааты ылан 10 тыһ сертификат наҕараадаланнылар. Наҕарааданы, кыайыылаахтар дипломнарын "Түһүлгэ" НАДь директора Айталина Пономарева тутта. Ол курдук дипломаннар - "Ааһан сүппэт ахтылҕаным" уус- уран ааҕыы, хор "Тыыннаахтар умнубат сыллара", дэгэрэҥ ырыа - Ангелина Харитонова, "Кутум айар" Снежана Сорокоумова солота, "Тэтим" ВИА "Мин мантан сэриигэ барбытым", "Олохпут туһугар" Василий Коркин солота, "В путь" оскуола эр дьонун ансамбыла, "Ыһыах алгыһа", "Кыайыы вальса" үҥкүүлэр, Оһуохай Екатерина Скрябина, лауреаттар - "Ураннык уһанан, чаҕыллык чочуйан" сувенир оҥоһук быыстапката "Уран" түмсүү, хор "Айхаллан, Чурапчы!", "Сэрии сылларын оҕолоро" ырыа "Алаас" ансамбль, "Сибэккилэр"ырыа " Саһарҕа" квартет, "Тэтим" ВИА " Оҕо сааһым оонньуулара".  Бары нэһилиэкпит туһугар фестивальга кыттыбыт бар дьоммутугар барҕа махтал буолуохтун!

Бүгүн, кулун тутар 12 күнүгэр Одьулууҥҥа, улуустааҕы доруобуйаларынан хааччахтаах дьон түмсүүтүн "Салют, Победа!" Улуу Кыайыы 80 сылыгар аналлаах фестиваллара буолла. Биһиги нэһилиэктэн "Сыккыс" түмсүү Парасковья Владимировна Новгородова салайааччылаах баран кыттыыны ыллылар. Ол курдук үҥкүүгэ, ырыаҕа, норуот ырыатын толорууга, быыстапкаҕа күрэхтэстилэр. 

 Сыккыстар "Синий платочек" бөлөҕүнэн үҥкүүгэ 3 миэстэ, 2 миэстэ Хатылы, Гран при Дириҥ үҥкүүһүттэрэ таҕыстылар. Соло "Федор Попов туһунан ырыа" ыллаан Вера Барашкова 2 миэстэ буолан үөрүү өрөгөйүн биллэ. 

Сыккыстарбытыгар күүс көмө буолбут Агафья Барашковаҕа, Алексей Окоемовка барҕа махталбытын тиэрдэбит. Ити курдук биһиги Сыккыстарбыт олоххо көхтөөхтөр, куруутун инникигэ  дьулуурдаахтар. Эҕэрдэ, Сыккыстарга! 

Бэҕэһээ, о.э. кулун тутар 6 күнүгэр, киэһэ 19ч30м Тир дьиэтигэр Аан дойду дьахталларын күнүн көрсө, нэһилиэкпитигэр "Албан аат - дохсун санаа" сылынан "Үлэҕэ уонна оборонаҕа бэлэм буол!" диэн ааттаах сүрдээх сонун күрэхтэһии буолла. Тэрийээччилэр - нэһилиэкпит олохтоох дьаһалтата, кыттааччылар- нэһилиэкпит кэрэ аҥардара- көлүөнэнэн биирдиилээн бастааһыҥҥа илин- кэлин түһүстүлэр. Барыта 18 кыттааччы 5 түһүмэҕинэн күрэхтэстилэр. Ол курдук салгын саатынан ытыыга, дартска, ботуруону маҕаһыыҥҥа угуу, АК 47 автоматы ыһыы, хомуйуу, боппуоурска эппиэт. Күрэхтэһии түмүгүнэн эдэр көлүөнэҕэ

Боппуруостарга эппиэтттэһиҥҥэ:

3м - Анна Санникова, 2м-Тамара Неустроева, 1м-Диана Барашкова

Салгын саатынан ытыыга:

3м-Саина Алексеева, 2м-Анна Санникова, 1м- Диана Барашкова

АК 47 ыһыы, хомуйуу:

3м- Инга Окоемова, 2м-Анна Санникова, 1м- Тамара Неустроева

Ботуруону маҕаһыыҥҥа угуу:

3м-Диана Барашкова, 2м-Инга Окоемова, 1м-Тамара Неустроева

Дартс:

3м- Диана Барашкова, 2м- Саина Алексеева, 1м- Тамара Неустроева

5 көрүҥ түмүгүнэн эдэр көлүөнэҕэ 3м - Анна Санникова, 2м- Диана Барашкова уонна Кыайыылааҕынан таҕыста Тамара Неустроева

Орто көлүөнэҕэ ыйытыкка:

3м- Елена Пономарева, 2м- Роза Пономарева, 1м- Айталина Пономарева

Салгын саатынан ытыыга:

3м- Акулина Владимирова, 2м- Александра Борисова, 1м- Елена Пономарева

АК 47 ыһыы, хомуйуу:

3м- Айталина Пономарева, 2м- Роза Пономарева, 1м- Елена Пономарева

Ботуруону маҕаһыыҥҥа угуу:

3м-Роза Пономарева, 2м- Айталина Пономарева, 1м- Акулина Владимирова

Дартс:

3м - Роза Пономарева, 2м- Александра Борисова, 1м- Елена Пономарева

5 көрүҥ түмүгүнэн:

3 м- Роза Пономарева, 2м- Айта Пономарева уонна Кыайыылааҕынан эрэллээхтик таҕыста Елена Пономарева

Улахан көлүөнэҕэ ыйытыкка:

3м - Валентина Анемподистова, 2м- Любовь Монгуш, 1м- Наталья Игнатьева

АК 47 ыһыы, хомуйуу:

3м- Наталья Игнатьева, 2м- Евдокия Ноева, 1м- Любовь Монгуш

Дартс:

3м- Наталья Игнатьева, 2м- Елизавета Пономарева, 1м- Надежда Барашкова

Салгын саатынан ытыы:

3м- Валентина Анемподистова, 2м- Евдокия Ноева, 1м- Надежда Барашкова

Ботуруону маҕаһыыҥҥа угуу:

3м- Любовь Монгуш, 2м- Анна Терютина, 1м- Акулина Скрябина

5 көрүҥ түмүгүнэн 3м - Любовь Монгуш, 2м- Наталья Игнатьева, Кыайыылаах Үрдүк Өрөгөйүн биллэ Надежда Барашкова. 

Дьэ ити курдук   күрэхтэһии түмүктэннэ. Хас көрүҥ аайы миэстэлэспиттэр грамотанан, онтон уопсай түмүк кыайыылаахтара мэтээлинэн, грамотанан, бирииһинэн наҕараадаланнылар. Кэрэ аҥардар үөрэн- көтөн, сэргэхсийэн тэрийээччилэргэ махтал, барҕа баһыыба тылларын анаатылар. 

Бойобуой дьайыы бэтэрээнэ Альберт Собакин, Тир дьиэ хаһаайына, салгын саатынан ытыы тренерэ Валерий Яковлев, олохтоох дьаһалта баһылыгын солбуйааччы Екатерина Скрябина олус сатабыллаахтык  тэрийэн, дьаһайан, хамаандалаан бу сонун күрэхтэһиини ыыппыттарыгар махтанабыт!

Бүгүн киэһэ, о.э. кулун тутар 7 күнүгэр, киэһэ 19ч "Истиҥ эҕэрдэ! диэн ааттаах бырааһынньыктааҕы дьаһалга нэһилиэкпит олохтоохторун күүтэбит. Бу киэһэ кэрэ аҥардарга анаан нэһилиэкпит Эр дьонуттан эҕэрдэлэр, Одьулуун нэһилиэгин талба талааннаахтарын кэнсиэрэ. Эһиэхэ анаан фотозона. Кэлиҥ, сааскы маҥнайгы кэрэ бырааһынньыгы бары бииргэ көрсүөҕүҥ. 

Дорооболоруҥ. Кубулҕаттаах кулун тутар ыйбыт саҕаланна  да тыал-куус, тибии.Ол да буоллар  "Килэҥки" эбэбитигэр каток анньыллан, хайыһар суола оҥоһуллан оҕо- аймах катоктан арахсыбат буолла. Хайыһардьыттар күрэхтэһиигэ бэлэмнэнэн хайыһардаан, урукку сыллары санаттылар. Күммүт уһаан, таһырдьа хойутуу хараҥарар буолан эрэр.

Кулун тутар  1 күнүгэр Дьокуускай куоракка Түргэн КУБ -ХОМУУР ООННьУУ күрэхтэһиитэ "Кыайыы 50 сылын" спорт дыбарыаһыгар ыытылынна. Бу туох күрэхтэһииний диэн сонурҕуур буоллаххытына. Бу Хомуур оонньуу ааптара Емельянов Владимир Петрович айбыт оонньуута буолар.Кини Сунтаартан төрүттээх, урбаанньыт, мас ууһа, сүүрүк эбит.  Бу, көрдөххө олус судуругу гынан баран ис- иһигэр киирдэххэ элбэххэ үөрэтэр оонньуу. Ол курдук кубиктары дьааһыкка быраҕыы. Бу күрэхтэһиигэ биһиги "Түһүлгэ" НАДь директора Айталина Пономарева, дьүөгэтинээн Акулина Владимировалыын уонна Вадим Макаров буолан баран  көрөн, билсэн кэллилэр. Бу күрэхтэһии номнуо 10-с сылын ыытыллар эбит. Быйыл үбүлүөйдээх сыллара буолан кыайыылаахтарга бириистэрэ да ботуччу. 1 м - 50 тыһ солк, 2м- 30 тыһ, 3м-20 тыһ. Саастарынан, эр киһи, дьахтар, оҕо диэн арааран күрэхтэһиннэрдилэр. Манна түргэн туттууну таһынан  туспа техника, логическай өй, сатаан тыыныы наада эбит диэн кэпсээннээх кэллилэр кыттааччыларбыт. Хаһан баҕарар бастакы саҕалыыр ыарахан уонна интэриэһинэй буолар, онон инникитин дьарыктанан баран кыттыахха сөп эбит диэн санааларын биллэрдилэр. Бу күрэхтэһиини биһиги  маҥнай былырыын ыһыахха оонньоппуппут, оҕолорго, улахан дьоҥҥо, сүрдээҕин интэриһиргээбиттэрэ. Онтон Олоҥхо киэһэтигэр түөлбэнэн күрэхтэһэн Акулина Владимирова, Вадим Макаров саамай түргэнник хомуйбуттара, дьэ ол иһин интэриэһиргээн баран көрдүлэр, иһиттилэр. 

                                                    х   х   х   х   х

Библиотекарьбыт Лена Александровна көҕүлээһининэн кулун тутар 4 күнүгэр "Түһүлгэ" НАДь Оһуохай түмсүүтэ буолан ааста. Бастакы түмсүү буолан нэһилиэкпит дьоно- сэргэтэ хото кэлэн, улууспут Дархан этээччилэрин кытта оһуохайдастылар. Ол курдук Чурапчыттан Морфунов Семен Семенович, Захарова Наталья Гаврильевна, Болтоҥоттон Хоохоон Адаарыс уола, бэйэбит биир дойдулаахпыт Дьячковская Валентина Ивановна, улуустааҕы "Олоҥхо" киинин специалиһа Игнат Каженкин уонна Кытаанахтан Давид Андреев оһуохайдаатылар. Биһиги нэһилиэкпит олохтоохторо, сахалыы сиэринэн алаадьылаах, сылаас астаах көрүстүлэр, сахалыы үҥкүүнү оройуттан  туттулар. Кэлбит ыалдьыттарбыт нэһилиэнньэ  мустубутун үөрэ көрдүлэр. Төһө да уот суоҕун иһин сүрдээх истиҥ көрсүһүү, кэпсэтии таҕыста. 

                                   х  х   х   х   х

Бу ыйга элбэх күөн күрэстэр, конкурстар ыытыллаары тураллар. Онно кыттарга  бэлэмнэнии үлэлэр ыытыллаллар. Күн бүгүн Аан дойду дьахталларын күнүн чэрчиинэн, нэһилиэкпит кэрэ аҥардарыгар "Албан аат дохсун санаа" сылынан "Үлэҕэ, оборонаҕа бэлэм буол" диэн ааттаах сонун күрэхтэһии буолаары турар. Бу туһунан сарсын  билиһиннэриэхпит. 

Бары кэрэ аҥардары кэлэн иһэр сааскы маҥнайгы бырааһынньыгынан эҕэрдэлиибит. Этэҥҥэ буолуҥ, санаабыккыт сатаннын, дьолу- соргуну баҕарабыт!

Олунньу 27 күнүгэр, киэһэ 16 чаастан Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай былааһын толорор уорганнарын 2024 сыллааҕы үлэтин  Отчуотун нэһилиэнньэ иннигэр оҥордо. 

Биһиэхэ, СӨ тыраанспарга уонна суол хаһаайыстыбатыгар миниистрин солбуйааччыта Семен Николаевич Коркин салайааччылаах Үһүс бөлөх кэллэ. Манна даҕатан эттэххэ Семен Николаевич  биһиги нэһилиэкпит Дьаахса алааһыттан төрүттээх эбит. Чурапчы улууһун салалтатыттан улуус баһылыгын солбуйааччы Алексей Гаврильевич Лобанов арыаллаата. 

Мунньах саҕаланыытыгар наҕараадалары туттарыы сиэрэ - туома ыытылынна. Ол курдук "Улуу кыйаыы 80 сылын" үбүлүөйдээх мэтээлинэн Кытаанах, Хайахсыт нэһилиэктэрин, Чурапчы улууһун  Бочуоттаах олохтооҕо, тыыл, үлэ бэтэрээнэ, Чурапчы улууһун Бочуоттаах бэтэрээнэ Мотрена Семеновна Леонтьева, Тыа хаһаайыстыбатын сайдыытыгар кылааттарын иһин, СӨ министерствотын Бочуотунай Грамотатынан, "Барашков Ф.А." ИП осеменатора Вера Николаевна Барашкова, олох- дьаһах коммунальнай хаһаайыстыбата, энергетика сайдыыларыгар кылааттарын иһин Махтал Суругунан Владимир Николаевич Монастырев, 55 сааһынан Чурапчытааҕы олох - дьаһах коммунальнай хаһаайыстыба профсоюзнай тэрилтэтин Эҕэрдэ Суругунан Иннокентий Владимирович Новгородов наҕараадаланнылар. 

Сүрүннээн тыа хаһаайыстыбатын, котельнай, балыыһа тутуутун туһунан ыйытыктар киирдилэр. Балыыһа тутуута быйылгы программаҕа киирбэтэх онон эһиил 2026 сылга испииһэккэ бастакы уочарат тураҕыт диэн санаабытын көтөхтүлэр, котельнай боппуруоһунан бүгүн анал хамыыһыйа мунньахтыы кэлэр, онно быһаарыллар. Саҥа котельнайга 37 дьиэ холбоноро былааннанарын эттилэр. 

Ити курдук 3 чаастан ордук мунньахтаан, түмүккэ  Правительство 2024 сыллаах үлэтин "Сөптөөҕүнэн" сыаналаатыбыт. Мунньахха барыта 80 ча киһи сырытта, дьоммут этиилэрэ, ыйытыктара боротокуолга тиһиллэн, көрүллүө буоллаҕа. 

"Айхаллан, Чурапчы!" сылын аайы ыытыллар улуустааҕы уус- уран самодеятельноһы көрүү бэстибээлэ, бэҕэһээ. о.э. олунньу 26 күнүгэр киэһэ 19 ч "Түһүлгэ" норуот айымньытын Дьиэтигэр ыытылынна. Фойеҕа "Ураннык уһанан, чаҕыллык чочуйан" уран тарбахтаах дьоммут үлэлэрэ турда. Быйылгы быыстапка саха омук үгэстэрин, сатабылларын үөрэтэн аныгы кэм ирдэбилигэр эппиэттиир  сувенирдар оҥорон таһаарыы диэн сыаллаах туруорулунна. Урукку сылларга холоотоххо, арай  аҕыйах, бытархай курдук, онтон сыныйан көрдөххө араас интэриэһинэй оҥоһуктар киһи болҕомтотуг тардаллар. Ол курдук Екатерина Борисова Кыайыы 80 сылынан геогриевскай лентаны оҕуруонан  тиһэн хас да көрүҥүн оҥорбут, Виссарион Трофимов остуолга турар бэлэххэ туттарыллар статуялара,  баттахха анньынар,  биһиги омукпут иһиттэрин: чороону, кытыйаны, ыаҕыйаны ободоктаан тикпиттэрэ сонуннук көһүннэ, быыстапка бренда -  сахалыы таҥастаан ручкалар буоллулар. Маассабай сувенирдарга - кыбытыктар, кыракый сөрүөлэр, Мунхалов 90 сылынан -  оскуолабыт үөрэнээччитэ Күннэй Коркина, ыччат кэтэ сылдьарыгар  сөптөөх футболкаларга Мунхалов хартыыналарын уруһуйдаабытын  модель кыргыттар көрдөрдүлэр. уо.д.а.

Кэнсиэрбитигэр барыта 60 тахса киһи, төһө кыахпыт баарынан кытынныбыт. Мунхалов "Түһүлгэ" хартыынатын тыыннааҕымсытан "Ыһыах түһүлгэтэ" үҥкүүнү СР културатын туйгуна Владимир Собакин туруоран, манна 16 киһи үҥкүүлээтэ, оскуолабыт эр дьонун ыллыыр бөлөҕө, "Алаас", "Саһарҕа" вокальнай бөлөхтөр, "Тэтим" ВИА, уус-уран ааҕааччылар, "Кыйаыы вальса" үҥкүү, дэгэрэҥ ырыа, оһуохай, "Тыыннаахтар умнубат сыллара", "Чурапчы айхаллан" хор, Василий Коркин, Снежана Сорокоумова сололора, Аҕа дойду сэриитигэр кыттыбыт дьон албан ааттарын үйэтитэр "Умнуллубат Албан ааттар" видеоролик оҥоһуллн үрдүк балл ылла. 

СР культуратын туйгуна Лена Дьячковская салайааччылаах Дьүүллүүр Сүбэ чаас курдук сүбэлэһэн, мөккүһэн баран түмүккэ биһиги баллбыт

4, 37 буолла.  Инньэ гынан биһиги сыл аайы кыайыы өрөгөйүн билэр дьон хомойо сыстыбыт да буоллар, итэҕэспитин билинэбит. Атын нэһилиэктэр эмиэ кыайыы үөрүүтүн биллиннэр ээ диэн. 

Биир улахан, сыралаах үлэбит түмүктэннэ. Бэстибээлгэ кыттан, нэһилиэкпит чиэһин көмүскээбит дьоммутугар  барҕа махталбытын тиэрдэбит! Чэгиэн доруобуйаны, дьоллоох соргулаах олоҕу баҕарабыт!